زمین خواری چیست و چه مجازاتی دارد؟

کلیه اراضی ملی و مواردی مانند کوه‌ها، جنگل‌ها، مراتع، ساحل‌ها و غیره از جمله اموال غیرمنقول متعلق به دولت هستند و دولت به نمایندگی از مردم نسبت به حفاظت و حراست از آن‌ها اقدام می‌کند. با توجه به اهمیت این اراضی، هرگونه تصرف غیرقانونی آن‌ها به عنوان کوه خواری، ساحل خواری، زمین خواری و غیره تلقی شده و جرم محسوب می‌شود. 

در نتیجه دولت و قانون‌گذار امکان شکایت از زمین خواری و گزارش مردمی را برای اطلاع این جرم فراهم کرده‌، تا شهروندان بتواند این موضوع را به نهادهای دولتی ذی‌ربط اطلاع دهند. به موجب قانون، فردی که زمین خواری و تعدی به اراضی ملی را مرتکب شده مجرم است و برابر با حکم قانونی با او برخورد خواهد شد. 

زمین خواری چیست؟ 

گرچه این جرم در قانون ما به صورت دقیق تعریف نشده اما با نظر به قوانین خصوصا ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، می‌توان گفت که زمین خواری فعل و عملی مجرمانه و غیرقانونی است که در آن فرد یا گروهی، نسبت به هتک حرمت و تصرف غیرقانونی املاک و اراضی غیر یا تصرف مراتع و زمین‌های موات، محیط‌زیست، اراضی ملی و زمین‌های متعلق به دولت و سازمان‌های عمومی یا شخصی اقدام می‌کنند. به طور کلی، تصرف و تصاحب غیرقانونی اراضی ملی و زمین‌هایی که جزئی از منابع طبیعی یا اموال دولتی باشد جرم تلقی شده و به عنوان زمین خواری شناخته می‌شود. 

چه رفتارهایی سبب تحقق زمین‌خواری می‌شود؟

رفتارهایی که سبب تحقق این جرم است را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد: 

1. تهیه آثار تصرف در املاک مذکور به وسیله صحنه سازی: این آثار شامل مواردی از قبیل پی ‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت ‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و‌ زراعت و امثال آن و تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل ها و مراتع ملی شده، کوهستان ها، باغ ها، قلمستان ها،‌ منابع آب، چشمه‌ سارها، انهار طبیعی و پارک های ملی، تأسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر‌اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث‌ باقیه که برای مصارف عام‌ المنفعه اشخاص حقیقی یا حقوقی اختصاص یافته است خواهد شد. باید دقت کرد که هدف از ایجاد این آثار، تصرف یا ذی حق معرفی کردن خود یا دیگری باید باشد. به عبارت دیگر زمین‌خواران ابتدا آثار تصرف در زمین را ایجاد می‌کنند و سپس با استناد به این آثار اقدام به تصرف و اخذ سند برای املاک مذکور می‌کنند.  
2. اقدام به عملیاتی که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی شود و اجازه سازمان حفاظت از محیط زیست و یا سایر مراجع ذی‌صلاح را نداشته باشد.  
3. تجاوز نسبت به املاک مذکور  
4. تصرف عدوانی نسبت به املاک مذکور  
5. ایجاد مزاحمت در مورد این املاک 
6. ممانعت از حق در مورد این املاک  

مجازات زمین خواری 

بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، زمین خواری جرم بوده و مجازات دارد. بر اساس این ماده، کسانی که نسبت به تعیین حد زمین، نهرکشی، غرس اشجار، تغییر ساختار کوهستان‌ها، جنگل‌ها و پارک‌های ملی یا تصرف آن‌ها اقدام کرده باشند، یا از منافع این اراضی استفاده ‌کنند مجرم هستند. به طور کلی، هر اقدامی بدون در جریان قرار دادن و نظارت مستقیم سازمان حفاظت محیط‌زیست یا نظارت نهاد اراضی ملی انجام شود، زمین خواری تلقی شده و مشمول مجازات خواهد بود. از جمله مجازات‌هایی که طبق قانون ایران برای این موضوع در نظر گرفته شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. 

• متوقف ماندن عملیات مربوطه جهت بهره‌برداری از زمین تا صدور حکم قطعی 
• رفع تصرف عدوانی، ممانعت و مزاحمت از حق و اعاده به وضع سابق 
• از یک ماه تا یک سال حبس در صورت محکوم شدن فرد به زمین خواری 
• مجازات ۱ تا ۷ سال حبس، رد مال به صاحب اصلی، پرداخت جزای نقدی و محرومیت از برخی حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی در صورت اثبات کلاه‌برداری فرد و تصاحب غیرقانونی زمین‌هایی که در تصرف او نبوده است. 

جرم زمین خواری 

با توجه به اینکه زمین خواری شامل مواردی مانند تصرف غیرقانونی زمین‌های ملی، دولتی یا خصوصی، تغییر کاربری غیرمجاز اراضی مانند تبدیل زمین‌های کشاورزی به مسکونی یا تجاری بدون مجوز، جعل اسناد و مدارک مربوط به اراضی مانند سند مالکیت جعلی، سوءاستفاده از مقامات دولتی برای تصاحب یا واگذاری غیرقانونی اراضی، کلاه‌برداری در معاملات مربوط به اراضی مانند فروش زمین‌های فاقد سند یا دارای سند جعلی و هرگونه تعدی و تصرف غیرقانونی در اراضی ملی جرم تلقی شده و برابر قانون با مجرم برخورد خواهد شد. 

زیرا این موضوع آثار و پیامدهای متعددی مانند تضییع حقوق بیت‌المال و مردم، تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی، ایجاد رانت و فساد، افزایش قیمت زمین و مسکن و ناامنی و بی‌عدالتی در جامع را در پی خواهد داشت. همچنین، با توجه به اینکه دولت نماینده مردم جهت محافظت از محیط‌زیست است، نهادهای دولتی وظیفه دارند که از وقوع این جرائم پیشگیری کرده و مجرمان را طبق قانون مجازات کنند. 

تلفن گزارش زمین خواری 

برای گزارش زمین خواری روش‌های مختلفی در نظر گرفته شده است. یکی از این روش‌ها اعلام زمین خواری  از طریق پیامک است. تا نهادهای مرتبط که وظیفه رصد و نظارت و امور و جرائم مرتبط با زمین و اراضی را بر عهده دارد از این موضوع مطلع شوند. 

افرادی که می‌خواهند گزارش جمع خواری را به مراجع ذی‌ربط اطلاع دهند می‌تواند تصرف و تعرض به زمین‌های دولتی یا زمین خواری را به صورت ۲۴ ساعته و در هر ساعت شبانه روز با ارسال پیامک به شماره ۳۰۰۰۴۱۷۳۵ اعلام کنند، تا نهادهای دولتی رسیدگی به این موضوع را انجام دهند. 

مرجع رسیدگی به زمین خواری 

زمین خواری تصرف عدوانی محسوب می‌شود و دادگاه خارج از نوبت به شکایات ارائه شده در این زمینه رسیدگی کرده و حکم مربوطه را صادر می‌کند. بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری جدید و به لحاظ صلاحیت ذاتی، دادگاه‌ها و دادسراهای کیفری صالح نهاد رسیدگی به این جرم هستند. از لحاظ صلاحیت محلی نیز مرجع صالح رسیدگی به این جرم دادگاه محل وقوع زمین خواهد بود. 

گزارش زمین خواری به قوه قضاییه 

برای اطلاع جرم زمین‌خواری به قوه قضاییه می‌توانید از طریق سامانه جامع ارتباط مردمی قوه قضاییه به آدرس sajam.scpd.ir، این موضوع را گزارش دهید. برای این کار باید وارد سامانه شده و روی دکمه سبز رنگی که برای ثبت گزارش در نظر گرفته شده کلیک کنید. سپس باید شرح گزارش و نشانی تخلف جرم انجام گرفته را در بخش‌های موجود وارد کرده و دکمه تایید را بزنید، تا گزارش زمین خواری ثبت شود. پس از ثبت تخلف، دادگاه گزارش را دریافت کرده و اقدامات لازم را جهت رسیدگی به این موضوع انجام خواهد داد. 

گزارش زمین خواری به منابع طبیعی 

منابع طبیعی نیز بخشی را برای گزارش زمین‌خواری توسط شهروندان در نظر گرفته است. از طریق سایت منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به آدرس frw.ir می‌توانید زمین خواری را گزارش دهید. پس از ثبت درخواستتان، کارشناسان این نهاد جهت رسیدگی به موضوع اقدامات لازم را انجام می‌دهند، تا تصرف یا بهره‌برداری غیرقانونی از اراضی ملی متوقف شود. 

سخن پایانی 

حفاظت از اراضی ملی وظیفه دولت است و نهادهای دولتی موظف هستند به هرگونه تعرضی در این اراضی از جمله کوه خواری، جنگل خواری، ساحل خواری و غیره رسیدگی کنند. تعدی به اراضی ملی یا سوءاستفاده از اراضی شخصی و دولتی جرم محسوب می‌شود و پیامدهایی مانند حبس را در پی خواهد داشت. حکم فردی که مرتکب این جرم شده توسط دادگاه محل وقوع جرم صادر می‌شود و قابل اجرا خواهد بود. 

در صورتی که جهت رسیدگی به امور حقوقی کیفری نیاز به کمک یک تیم متخصص دارید می‌توانید از مشاورین موسسه حقوق ترازو کمک بگیرید. تیم حقوق ترازو متشکل از  چندین وکیل متخصص و خبره است و برای انجام کلیه پرونده‌های حقوقی و کیفری از جمله ساخت و ساز املاک و  مسائل مربوط به زمین و… اطلاعات لازم را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد. 

سوالات متداول