از آنجا که قانون کشور ما با فقه اسلامی پیوند خورده است و از نظر اسلام سقط جنین یا انداختن بچه صورت عمدی، قتل نفس و گناه محسوب می‌شود، قانون نیز اگر این کار بدون عذر موجه و اجازه‌ی قانونی انجام شود آن را جرم محسوب می‌کند. سقط جنین یعنی خارج کردن ارادیِ جنین از بدن مادر به صورتی که قابلیت زندگی از او گرفته شود. در این مقاله به جرم سقط جنین و حکم سقط جنین خواهیم پرداخت.
مجازات سقط جنین
طبق قانون مجازات اسلامی، سقط جنین می‌تواند از همان مراحل آغاز بسته شدن نطفه قابل مجازات باشد و ربطی به مدت زمان گذشته از بارداری ندارد و مقررات آن در مواد ۴۸۷ تا ۴۹۳ قانون مجازات اسلامی و هم‌چنین در مواد ۶۲۳ و ۶۲۴ همان قانون، به روشنی بیان شده است.
طبق ماده‌ی ۶۲۳ قانون مجازات، هر کس با دادن دارو یا وسایل دیگری باعث شود که زن جنین را سقط کند، از شش ماه تا یک سال به حبس محکوم می‌شود و اگر به صورت عمدی و با آگاهی زن را راهنمایی کند تا دارو یا وسایل دیگری را استفاده کرده و جنین خود را سقط کند، از سه تا شش ماه به حبس محکوم خواهد شد مگر اینکه ثابت کند این کار را برای حفظ زندگی مادر انجام داده است؛ البته در هر مورد پرداخت دیه قطعی خواهد بود.
امّا بر اساس ماده‌ی ۶۲۴ همان قانون، اگر پزشک، ماما یا داروفروش، وسایلی برای سقط جنین فراهم کنند یا برای این عمل همکاری کنند، از دو تا پنج سال به حبس محکوم شده و باید طبق قانون دیه پرداخت کنند. طبق این مواد مشخص می‌شود که جازات افرادی که در زمینه‌ی پزشکی تخصص دارند از افراد عادی بیشتر خواهد بود.
حکم سقط جنین در مواد قانونی دیگری که نام برده شد (۴۸۷ تا ۴۹۳ قانون مجازات اسلامی) نیز بیان شده و طبق شرایط مختلف برای سقط کننده حتی اگر مادر باشد، پرداخت دیه در نظر گرفته شده است.
میزان دیه‌ی سقط غیرقانونی
اشاره شد که اگر جنین به صورت عمد و بدون مجوز از بین برود حکم سقط جنین پرداخت دیه است، قانون مجازات اسلامی در ماده‌ی ۷۱۶ خود میزان دیه را برای این کار بر اساس مرحله‌ای که جنین در آن قرار دارد بیان کرده است:
- اگر جنین به صورت نطفه باشد دوصدم دیه کامل.
- اگر جنین به صورت علقه یا خون بسته شده باشد، چهارصدم دیه کامل.
- اگر به صورت مضغه یعنی پاره گوشت باشد، شش صدم دیه کامل.
- اگر به صورت استخوان باشد و هنوز گوشت نداشته باشد، هشت‌صدم دیه کامل.
- اگر در حالت گوشت و استخوان‌بندی کامل باشد ولی روح در آن دمیده نشده باشد، یعنی پیش از چهارماهگی، یک‌دهم دیه کامل.
- و اگر روح در آن دمیده شده باشد یعنی پس از چهار ماهگی، اگر پسر باشد، دیه‌ی انسان کامل را دارد و اگر دختر باشد، نصف دیه و اگر در جنسیت شک باشد، سه‌چهارم دیه کامل.
مجازات سقط جنین برای مادر
طبق توضیحات داده شده در هیچ جای قانون، مجازات حبس یا جریمه برای مادر در نظر گرفته نشده و حتی اگر به صورت غیرقانونی این کار را انجام دهد، مجازاتی در پی ندارد. دیه نیز باید توسط مرتکب سقط جنین پرداخت شود.
موارد مجاز سقط جنین
باید بدانید که قانون در بعضی موارد اجازه‌ی سقط جنین را صادر می‌کند، مانند حالتی که ادامه‌ی بارداری برای مادر کُشنده باشد یا سلامتی او را تهدید کند و یا جنین ناهنجاری‌هایی داشته باشد که قادر به حیات طبیعی نباشد. به این موارد سقط درمانی نیز گفته می‌شود که طبق قانون اجازه‌ی سقط جنین داده می‌شود امّا باید تمامی شرایط زیر را هم داشته باشد:
- بیمار بودن جنین یا عقب‌افتادگی یا ناقص بودن آن که مادر را به دشواری بیندازد یا به او فشار بیاورد و یا بیمار بودن مادر به صورتی که جان او در خطر باشد؛ گفتنی است که تشخیص این موارد بر عهده‌ی سه پزشک متخصص و قابل اعتماد و با تأیید پزشکی قانونی ممکن است؛
- علاوه بر آن هنوز در جنین روح دمیده نشده باشد یعنی تا چهار ماهگی، که تشخیص این مورد با سونوگرافی‌های دوره‌ای و معتبر است.
- زن باردار باید با حضور پیدا کردن در پزشکی قانونی، رضایت خود را به این کار اعلام کند، گفتنی است که حضور پدر برای اعطای مجوز سقط درمانی لازم نیست.
قصاص برای انداختن بچه
باید توجه داشت که مطابق قوانین ایران مجازات قصاص برای سقط جنین حتی در فرض عمدی‌بودن جنایت در نظر گرفته نشده است و در هر مورد مطابق حالاتی که پیش از این بیان شد مرتکب با حبس و پرداخت دیه روبرو خواهد شد. البته باید به یاد داشت که اگر جنینی زنده متولد شود و دارای قابلیت ادامه حیات باشد و جنایت قبل از تولد، منجر به نقص یا مرگ او پس از تولد شود و یا نقص او بعد از تولد باقی بماند قصاص ثابت است.
حکم سقط جنین قانونی یا همان سقط درمانی چیست؟
در موارد بسیار نادری که ممکن است تمامی شروط قانون منع سقط جنین و قانون جدید جوانی جمعیت احراز شود، نهادهای نظارتی بر موضوع سقط جنین، مجوز انجام سقط قانونی را صادر می‌کنند.
اولین شرطی که برای انجام سقط قانونی نیاز است درخواست مادر از پزشکی قانونی است. دومین شرط لازم برای انجام این کار هم احراز سن بارداری یا همان سن جنین است. قانون تنها درصورتی مجوز سقط درمانی را صادر می‌کند که سن جنین بیش از ۴ ماه نباشد و به‌عبارت فقهی هنوز روح در کالبد او دمیده نشده باشد. علاوه بر آن، بعد از ۴ ماه از گذشتن سن جنین، تنها در صورتی می‌توان جنین را سقط کرد که در صورت عدم سقط جنین و مادر هر دو فوت خواهند کرد و سقط جنین تنها راه نجات مادر است.
سقط قانونی در بیمارستان
بر اساس آخرین تغییرات قوانین این حوزه، مراکز درمانی و آزمایشگاه‌های غربالگری موظف‌اند هنگام مراجعه‌ی زنان باردار اطلاعات آن‌ها را ثبت کنند تا مشخص شود آیا فرزندشان به دنیا خواهد آمد یا نه. بر این اساس اگر پس از طی‌شدن دوره‌ی بارداری جنین آن‌ها به دنیا نیاید، متهم به سقط غیرقانونی خواهند شد و حکم سقط جنین غیرقانونی درباره آن‌ها اجرا خواهد شد.
اما با اجرای طرح جوانی جمعیت در بسیاری از موارد حتی پزشکان نیز نمی‌توانند اقدام به اجرای حکم سقط جنین کنند. بعد از اجرای این قانون، سقط جنین به عنوان یکی از جرایم عمومی مطرح شده و نمی‌توان تنها با اتکا به نظر پزشک آن را به‌صورت قانونی انجام داد.
بر همین اساس در هر استان کمیسیونی تحت عنوان کمیسیون سقط قانونی تشکیل خواهد شد و همه‌ی درخواست‌های سقط جنین در این کمیسیون بررسی خواهند شد. کمیسیون سقط جنین شامل یک پزشک متخصص زنان و زایمان، یک پزشک متخصص از سمت سازمان پزشکی قانونی و یک قاضی ویژه است. در واقع این کمیسیون است که ارجاع سایر پزشکان را بررسی کرده و قانونی‌بودن و قانونی‌نبودن آن‌ها را مشخص می‌کند تا بر این اساس حک سقط جنین اجرا شود.
مراحل انجام سقط جنین هم تنها در مراکزی امکان‌پذیر است که از سوی سازمان پزشکی قانونی تعیین شده باشند. این مراکز تنها درصورتی می‌توانند اقدام به سقط کنند که رای کمیسیون سقط قانونی صادر شده و قاضی ویژه‌ی پرونده برای سقط مجوزهای لازم را ابلاغ کرده باشد.
سخن پایانی
اکنون می‌دانید که حکم سقط جنین و انداختن عمدی بچه در قانون چیست و در چه مواردی به صورت قانونی می‌توان این کار را انجام داد، در صورتی که در مورد جوانب حقوقی جرم سقط جنین و… نیاز به راهنمایی داشتید حتما با کارشناسان ما در پلتفرم حقوقی ترازو تماس بگیرید.