استرداد جهیزیه؛ بردن جهیزیه بدون اذن شوهر

در اصطلاح، به لوازم و وسایل زندگی که زن با خود به منزل شوهرش می‌برد، جهیزیه گفته می‌شود، امّا گاهی پس از جدایی، در مورد مالکیت این لوازم اختلاف نظر به وجود می‌آید. قانون استرداد جهیزیه یا پس گرفتن جهاز تکلیف این لوازم را مشخص کرده است که در این مطلب به جوانب مختلف آن از جمله بردن جهیزیه بدون اذن شوهر و حکم دادگاه و ماده قانونی استرداد جهیزیه خواهیم پرداخت.

استرداد جهیزیه چیست؟

استرداد در لغت به معنای برگرداندن است و استرداد جهیزیه، بازگرداندن وسایلی است که زن با خودش به خانه شوهر برده است. بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، تهیه وسایل زندگی جزو نفقه محسوب می‌شود که بر عهده شوهر است.

بنابراین اگر زن با خود لوازمی را به زندگی مشترک ببرد، در حقیقت نوعی همکاری محسوب شده و آن وسایل، همیشه متعلق به زن خواهد بود. بر این اساس، زن می‌تواند هر تصرفی را در این لوازم داشته باشد و هر زمان که بخواهد، آنها را پس بگیرد که به آن استرداد جهیزیه گفته می‌شود.

ماده قانونی استرداد جهیزیه

ماده قانونی که در بخش قبل ذکر شد، تکلیف را در مورد لوازمی که زن با خود به خانه مشترک با شوهر می‌برد، تا حدودی مشخص کرده است. امّا قانون صریحی راجع به پس گرفتن جهیزیه، نوشته نشده است. با توجه به این که زن مالک این لوازم است، هر زمان که بخواهد می‌تواند آنها را پس بگیرد که به آن اصطلاحا استرداد جهیزیه می‌گویند.

دعوای استرداد جهیزیه

معمولا اینگونه دعاوی زمانی پیش می‌آید که زوجین از یکدیگر جدا شده‌اند و زن برای پس گرفتن لوازمش با ممانعت مرد رو به رو می‌شود. روش قانونی برای پس گرفتن جهاز در اولین مرحله، تقدیم دادخواست استرداد جهیزیه به دادگاهی است که صلاحیت انجام این کار را دارد و طبق قانون، دادگاه خانواده مسئول انجام این دعاوی است.

در این دادخواست، باید موضوع خواسته مشخص باشد و بهای آن به درستی درج شده باشد. همچنین می‌توان برای جلوگیری از ضایع شدن لوازم، از دادگاه قرار تأمین خواسته گرفت. در دادگاه برای اثبات ادعا معمولا لازم است که سیاهه یا لیست جهیزیه و فاکتور خرید لوازم، به دادخواست استرداد جهیزیه پیوست شود.

مراحل پس گرفتن جهاز

بر اساس مقررات، از سه طریق می‌توان برای پس گرفتن جهاز اقدام کرد؛ اولین روش ارائه سیاهه یا همان لیست جهیزیه به دادگاه است، این لیست که شامل لوازم آورده شده توسط خانواده عروس است، معمولا هنگام ازدواج تهیه می‌شود و خانواده داماد و شاهدان باید آن را امضاء کنند که به آن سیاهه می‌گویند؛ با ارائه این مدرک علاوه بر دادخواست استرداد، برای دادگاه وجود جهاز اثبات شده و حکم استرداد می‌دهد.

روش دوم در صورتی است که سیاهه تهیه نشده یا از بین رفته باشد که در این صورت، شاهدانی به منظور شهادت دادن درباره جهیزیه پس از ارائه دادخواست، به محکمه برده می‌شوند. البته پذیرش شهادت آنها بستگی به نظر قاضی دارد.

روش سوم نیز ارائه فاکتور خرید به پیوست دادخواست است، یعنی پس از تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه، فاکتور خرید تمام وسایل به آن ضمیمه شده و تقدیم دادگاه می‌شود و پس از بررسی مدارک، قاضی حکم بازگرداندن جهاز را صادر می‌کند.

بردن جهیزیه بدون اذن شوهر

همان‌طور که توضیح داده شد، جهیزیه یا لوازمی که زن به خانه شوهر می‌آورد، همواره متعلق به زن است و او هر زمان که بخواهد، می‌تواند آنها را از منزل خارج کند. این اتفاق بیشتر زمانی رخ می‌دهد که زوجین قصد طلاق داشته باشد.

اموال و وسایلی که شوهر در طول زندگی مشترک خریداری کرده است و حتی لوازمی که به علت خراب شدن و مستهلک شدن جهیزیه، به عنوان جایگزین توسط مرد خریده می‌شوند، جزو جهاز زن محسوب نشده و قوانین و مقررات این اجازه را به او نمی‌دهد که لوازمی جز آن چه که در ابتدای زندگی آورده است را برگرداند.

بنابراین ممکن است بعضی لوازم جهیزیه طی سال‌های زندگی مشترک، بر اثر استهلاک خراب شوند که در این صورت در زمان پس گرفتن جهاز، شوهر مسئولیتی در قبال جایگزینی آنها و یا پرداخت مبلغ آنها ندارد و فقط آنچه باقی مانده، متعلق به زن است.

استرداد جهیزیه بدون سیاهه

بر اساس آن چه گفته شد، پس گرفتن جهاز در صورت وجود سیاهه بسیار آسان است و دادگاه به راحتی حکم آن را صادر می‌کند. امّا در صورت وجود نداشتن سیاهه یا از بین رفتن آن، زن باید برای اثبات وجود جهاز، شهادت شاهدانی را به دادخواست پیوست کند که البته قاضی می‌‌تواند آن را بپذیرد یا نپذیرد. همچنین اگر فاکتور خرید لوازم جهیزیه نیز به دادگاه ارائه شود، می‌توان وجود جهاز را اثبات کرده و حکم استرداد را گرفت.

بردن جهیزیه بدون حکم دادگاه

زمانی از حکم دادگاه در مورد استرداد جهیزیه صحبت به میان می‌آید که اختلافی حاصل شده باشد. البته زن پیش از طلاق نیز می‌تواند تقاضای استرداد کند. بنابراین اگر مرد در مورد پس گرفتن جهاز توسط زن مخالفتی نداشته باشد، نیازی به حکم دادگاه نیست. ولی بهتر است این کار بر اساس لیست و با حضور شاهدان و امضای رسید توسط دو طرف انجام شود که بعدا دعوایی پیش نیاید.

اگر شوهر از انجام قانون استرداد جهیزیه ممانعت کند یا عمل پس گرفتن جهاز پس از طلاق صورت بگیرد که در این حالت زن ساکن خانه شوهر نیست، باید دادخواست آن به دادگاه ارائه شده و با تسلیم مدارک لازم، این کار انجام شود. اما مشکل دوم زیاد اتفاق نمی‌افتد، چون دادگاه موظف است همزمان با صدور حکم طلاق، تکلیف جهیزیه را هم مشخص کند.

مدّت‌ زمان استرداد جهیزیه

معمولا زمان زیادی برای پس گرفتن جهیزیه لازم نیست و کافی است زن دادخواست را تنظیم کرده و آن را به همراه مواردی مانند سیاهه و فاکتور، به دادگاه ارائه کند. پس از انجام این کار، روند دعوای استرداد جهیزیه ممکن است بین یک تا دو ماه طول بکشد و اگر اثبات آن سریع انجام شود، در بدترین حالت، استرداد جهیزیه ۳ ماه زمان می‌برد.

هزینه استرداد جهیزیه

مطابق با تعرفه‌ای که دستگاه قضایی برای این کار در نظر گرفته است، اگر میزان ارزش جهیزیه مشخص شده باشد، دادگاه ۳.۵ درصد از ارزش کل آن را برای هزینه حل‌ و فصل دعوا خواهد گرفت و علاوه بر آن، هزینه بسته‌بندی و حمل‌ونقل نیز برعهده زن است.

چگونه می‌توان خیانت در امانت زوج را ثابت کرد؟

با توجه به این که جهیزیه متعلق به زن است، در دست شوهر امانت محسوب می‌شود. در یک زندگی عادی، شوهر به دلیل اجازه‌ای که زن به او داده، می‌تواند به صورت متعارف از وسایل جهیزیه استفاده کند. تنها زمانی می‌توان خیانت در امانت را به شوهر یا زوج نسبت داد که آنها طلاق گرفته باشند و یا در شرایطی، جدا از هم سکونت داشته باشند و علاوه بر آن، زن به هر روشی، شوهر را از دخل و تصرف در جهیزیه منع کرده باشد.

مثلا از زمانی که زن دادخواست استرداد جهیزیه را داده و حکم صادر شود یا قرار تأمین خواسته صادر شود، مرد در قبال جهاز مسئول است و اگر پس از آن، کم و کاستی در آن ایجاد شود، زن می‌تواند با ارائه مدارک و شکایت، خیانت در امانت مرد را در دادگاه ثابت کند.

برای مجازات شوهر، باید بررسی کرد که عمل او مصداق کدام یک از جرائم ثبت شده در قانون است و بر اساس آن، مجازات و جریمه در نظر گرفته شود. مثلا در صورت فروش لوازم توسط شوهر و خودداری او از اجرای حکم استرداد جهیزیه، ممکن است رفتار او در حکم سرقت، فروش مال غیر یا خیانت در امانت باشد و زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه، شوهر را در خصوص موارد بالا محکوم کند.

سخن پایانی

طبق ماده قانونی استرداد جهیزیه، زن مالک تمام اموالیست که به خانه‌ی شوهر می‌برد، چرا که تهیه‌ی تمامی وسایل زندگی بر عهده‌ مرد است و جزو نفقه محسوب می‌شود. به این ترتیب زن حق تصرف در این لوازم را دارد و مجاز است هر زمان که خواست اقدام به بردن جهیزیه خود کند.

در صورتی که طی مراحل قانونی برای استرداد جهیزیه یا پس گرفتن جهاز برای شما دشوار است حتما از وکیل متخصص در امور خانواده استفاده کنید و یا برای ارائه دادخواست و روش‌های اثبات با مشاورین باتجربه در پلتفرم حقوقی ترازو تماس بگیرید.

سوالات متداول