نکات مهم و کاربردی تنظیم قولنامه خودرو

افراد زیادی این روزها درگیر قراردادهای خرید و فروش خودروهای سبک و سنگین هستند و نیاز به استفاده از قولنامه خودرو پیدا می‌کنند. با توجه به اینکه خرید و فروش ماشین نیز مشابه خرید و فروش آپارتمان از طریق انعقاد عقد بیع انجام می‌شود، بنابراین باید تمام نکات حقوقی که درباره این عقد وجود دارد را برای این معاملات مورد توجه قرار دهید. 

با رعایت نکات حقوقی و مشاوره گرفتن وکلای متخصص در این زمینه می‌توانید حتی‌الامکان از بروز اختلافات ناشی از انجام معاملات خرید و فروش خودرو در آینده پیشگیری کنید. در این مطلب هر آنچه لازم است درباره قولنامه ماشین و تفاوت آن با سند رسمی و… بدانید را برای شناخت بیشتر ارائه کرده‌ایم. 

قولنامه خودرو چیست؟ 

قولنامه خودرو یک سند است که بین خریدار و فروشنده وسیله نقلیه مورد نظر تنظیم می‌شود. این سند به عنوان یکی از مدارک نشان‌دهنده انجام معامله عمل می‌کند و در آن جزئیات مربوط به خودرو، شرایط فروش و تعهدات طرفین به طور کتبی درج خواهد شد. این سند به عنوان یک ابزار قانونی شناخته می‌شود و جهت تضمین حقوق طرفین معامله تنظیم شده و به امضای آن‌ها می‌رسد. 

در حالت کلی باید بدانید که قولنامه در واقع یک سند عادی است که خریدار و فروشنده خودرو برای انجام معامله بین خودشان تنظیم کرده و متضمن می‌شوند تا معامله یا انعقاد قرارداد بیع در آینده را انجام دهند. 

اگرچه فروش ماشین قولنامه‌ای ساده است و هزینه‌های کمتری نسبت به سایر روش‌ها دارد، اما باید چالش‌های پیرامون این موضوع مانند عدم اعتبار قولنامه به صورت حقوقی و قانونی، عدم وجود ضمانت اجرایی قوی و احتمال فسخ معامله توسط هر یک از طرفین و مشکلات مربوط به انتقال سند خودرو توجه داشته باشید. 

تفاوت قولنامه خودرو با مبایعه نامه خودرو 

قولنامه در واقع به منزله یک پیش قرارداد است که متضمن تعهد به خرید و فروش ماشین بوده و پس از حصول شرایط لازم میان طرفین تنظیم می‌شود؛ اما مبایعه نامه همان سند بیع است که به صورت قطعی برای خرید و فروش ماشین بین خریدار و فروشنده تنظیم می‌شود. 

قسمت‌های مختلف قولنامه خودرو 

قولنامه ماشین دارای بخش‌های مختلفی است که باید آن‌ها را جهت شناخت دقیق این سند بشناسید. قسمت‌های مختلف قولنامه عبارت‌اند از: 

۱) طرفین معامله 

در این بخش مشخصات طرفین معامله قابل مشاهده است. نام و نام خانوادگی خریدار و فروشنده، کد ملی خریدار و فروشنده، آدرس دقیق محل سکونت خریدار و فروشنده، شماره تماس ثابت و همراه خریدار و فروشنده و مشخصات ولی یا نماینده قانونی طرفین معامله( در صورت نیاز) در این بخش نوشته می‌شود. 

۲) موضوع معامله 

در این قسمت مشخصات خودرو شامل مدل، سال ساخت، رنگ، شماره پلاک، شماره موتور، شماره شاسی و سایر مشخصات فنی و وضعیت خودرو مانند وضعیت فنی و ظاهری خودرو مانند سالم بودن، تصادفی بودن، رنگ‌شدگی و … نوشته می‌شود. در واقع هر آنچه درباره شرایط ظاهری و فنی و… خودروی مورد نظر وجود دارد را در این بخش می‌توان مشاهده کرد. 

۳) مبلغ معامله و نحوه پرداخت 

مبلغ کل خودرو به طور کامل و دقیق در این قسمت درج می‌شود. همچنین باید شرایط پرداخت مبلغ معامله به صورت نقدی، چک یا اقساطی را به صورت شفاف در این بخش ذکر کنید. مواردی مانند مبلغ پیش پرداخت و تاریخ واریز آن و ضمانت‌نامه‌های ارائه شده مانند چک یا سفته را نیز باید در این بخش وارد کنید. 

۴) شرایط معامله 

تاریخ دقیق انتقال مالکیت خودرو از فروشنده به خریدار، مکانی که خودرو در آن به خریدار تحویل داده می‌شود، تعهدات خریدار مانند پرداخت کامل مبلغ معامله، دریافت و نگهداری مدارک و اسناد مربوط به خودرو و … و تعهدات فروشنده مانند ارائه مدارک و اسناد مربوط به خودرو، انتقال سند به نام خریدار و …، شرایط فسخ قرارداد، طریقه حل اختلافات احتمالی و سایر موارد توافق شده بین طرفین معامله نیز در این بخش درج می‌شود. 

فرق فروش خودرو با قولنامه و فروش وکالتی 

فروش خودرو معمولاً به دو روش فروش با قولنامه و فروش وکالتی انجام می‌شود. هر کدام از این موارد مزایا و معایب خاص خودشان را دارند. در فروش خودرو با قولنامه شفافیت معامله زیاد است و طی یک سند مکتوب، تمامی جزئیات معامله به صورت شفاف اعلام می‌شود. در این سند تعهدات طرفین ذکر شده و در صورت بروز اختلاف، امکان استفاده از قولنامه به عنوان مدرک قانونی وجود خواهد داشت. با این وجود، تنظیم قولنامه نیاز به تخصص و شناخت کافی پیرامون قوانین این حوزه دارد و در صورتی که قولنامه به درستی تنظیم نشده باشد، پیامدهای قانونی برای طرفین معامله خواهد داشت. 

فروش وکالتی خودرو سریع‌تر و آسان‌تر از قولنامه انجام می‌شود؛ اما ریسک‌های حقوقی آن نسبت به تنظیم قولنامه بیشتر است؛ زیرا موقع تنظیم قولنامه می‌توان ریسک‌های حقوقی را کنترل کرد، اما در فروش وکالتی خودرو امکان سوءاستفاده بیشتر است. تعهدات طرفین در قولنامه شفاف است؛ اما در فروش وکالتی ممکن است مبهم بماند. در تنظیم قولنامه باید هر دو طرف در طول مراحل کار حضور داشته باشند؛ اما در فروش وکالتی نیاز است که فروشنده یک بار برای وکالت دادن حضور پیدا کند. 

تفاوت قولنامه و وکالت تعویض پلاک 

وکالت تعویض پلاک به نوعی از وکالت گفته می‌شود که اگر فروشنده یک خودرو آن را امضا کند، خریدار ماشین می‌تواند بدون نیاز به همراهی و حضور فروشنده و به نمایندگی از او راهی مراکز تعویض پلاک شود. پس از اتمام مراحل تعویض پلاک توسط خریدار، دو طرف معامله می‌توانند به دفترخانه مراجعه کرده و انتقال سند را نهایی کنند.  

در این شرایط، باید فروشنده یک بار برای دادن وکالت تعویض پلاک و یک بار برای سند زدن خودرو در محضر حاضر شود. این نوع از وکالت به لحاظ قانونی معتبرتر شناخته می‌شود؛ زیرا باید فروشنده و خریدار برای تنظیم وکالت تعویض پلاک به دفترخانه مراجعه کنند. برای اینکه تعویض پلاک و انتقال سند خودرو بدون مشکل انجام شود، لازم است که از وکلای متخصص در زمینه خرید و فروش خودرو کمک بگیرید. 

تفاوت قولنامه با سند محضری 

قولنامه خودرو و سند محضری ماشین دو سند رایج در زمینه خرید و فروش خودرو محسوب می‌شوند. قولنامه نسبت به سند ضعیف است و در صورتی که بین خریدار و فروشنده چالش حقوقی مطرح شده باشد، قولنامه به تنهایی نمی‌تواند برای اثبات مالکیت خودرو استفاده شود. در صورتی که وجود سند رسمی به مالکیت خریدار بر خودرو صحه می‌گذارد. سند محضری در دفاتر اسناد رسمی و با حضور و نظارت مستقیم سرپرست دفترخانه تنظیم خواهد شد و دارای کلیه اطلاعات مربوط به خودرو و طرفین معامله به طور کامل و دقیق است. 

مراحل تنظیم قولنامه و سند رسمی نیز تفاوت دارد. قولنامه خودرو معمولاً به طور توافقی و غیررسمی بین خریدار و فروشنده تنظیم می‌شود و نیازی به مراجعه به دفترخانه نیست؛ بنابراین نیازی به رعایت مراحل قانونی برای تنظیم آن وجود نخواهد داشت؛ اما سند رسمی باید تحت نظارت مستقیم سرپرست دفترخانه تنظیم شود و تمام اطلاعات مربوط به خودرو، طرفین معامله و… در آن درج شود. در این روش پس از امضاء و اثرانگشت خریدار و فروشنده، سند محضری صادر شده و خودرو به نام زده می‌شود. 

استفاده از قولنامه معمولاً در معاملات غیررسمی و بین افراد آشنا و معتمد رایج است؛ اما سند رسمی زمانی استفاده می‌شود که خریدار و فروشنده تمایل به انجام معامله‌ای مطمئن و قانونی دارند؛ یعنی سند محضری زمانی استفاده می‌شود که طرفین معامله می‌خواهند مالکیت خودرو به طور کامل و قطعی به نام خریدار منتقل شود و دغدغه حقوقی پس از خرید یا فروش خودرو نداشته باشند. 

از بُعد هزینه نیز مبلغی که برای تنظیم قولنامه در نظر گرفته می‌شود معمولاً کمتر است؛ اما برای تنظیم سند رسمی باید طرفین معامله به دفترخانه مراجعه کنند و نیاز به پرداخت حق التحریر و … وجود دارد. در نتیجه هزینه انتقال رسمی خودرو با سند محضری بیشتر است. 

حق فسخ قولنامه ماشین 

حقی که برای فسخ معاملات انجام شده با قولنامه خودرو در نظر گرفته می‌شود به نوع خیارات درج شده در قولنامه بستگی دارد. این حقوق به طرفین معامله کمک می‌کنند تا تحت شرایط خاصی معامله را فسخ کنند. از جمله شروط و خیارات رایجی که برای قولنامه خودرو در نظر گرفته می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. 

• خیار شرط: طبق این خیار، طرفین معامله می‌توانند شرایطی را در قولنامه درج کنند و در صورت عدم رعایت آن شرط، امکان فسخ معامله را داشته باشند. 
• خیار عیب: طبق این شرط، در صورتی که خریدار پس از معامله متوجه عیبی در خودرو شود که در قولنامه ذکر نشده است می‌تواند معامله را فسخ کند. 
• خیار غبن: این خیار به هر کدام از طرفین معامله اجازه می‌دهد تا اگر در معامله دچار ضرر قابل توجهی شدند، امکان فسخ معامله را داشته باشند. 
• خیار تدلیس: این خیار به طرفین معامله‌این امکان را می‌دهد تا اگر طرف مقابل با فریب و نیرنگ خریدار یا فروشنده را به انجام معامله راضی کرده آن را فسخ کنند. 
• خیار تخلف از شرط: این خیار به طرفین معامله‌ای اجازه را می‌دهد تا اگر طرف مقابل یکی از شروط مندرج در قولنامه را نقض کرد، معامله را فسخ کند. 

قوانین فسخ قولنامه ماشین 

هر کدام از طرفین معامله ماشین می‌توانند تحت شرایط خاصی نسبت به فسخ قولنامه اقدام کنند. از جمله رایج‌ترین قوانین که پیرامون فسخ قرارداد خرید و فروش ماشین وجود دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. 

• برقراری شرایط فسخ معامله طبق درج خیارات در قولنامه 
• وجود نقص در تنظیم قولنامه و عدم تنظیم آن طور صحیح و مطابق با تشریفات قانونی 
• عدم مطابقت خودرو با مشخصات ذکر شده در قولنامه 
• وجود شرایطی مانند فریب و تدلیس در معامله 

نکات مهم قولنامه خودرو 

برای تنظیم قولنامه خودرو لازم است که یک وکیل متخصص در این زمینه کمک بگیرید، تا بتوانید شرایط و … قولنامه را به درستی تنظیم کرده و در صورت بروز اختلاف و… دچار مشکل نشوید. از جمله مواردی که برای تنظیم قولنامه ماشین باید به آن‌ها توجه داشته باشید می‌توان به نکات زیر اشاره کرد. 

• درج اطلاعات مربوط به خودرو مانند مشخصات کامل خودرو شامل مدل، سال ساخت، رنگ، شماره پلاک، شماره موتور، شماره شاسی و سایر مشخصات فنی ماشین و شرایط صحت و سلامت آن در قولنامه 
• درج اطلاعات کامل مربوط به طرفین معامله مانند نام و نام خانوادگی، آدرس و شماره تماس خریدار و فروشنده در قولنامه 
• درج مبلغ کل معامله به عدد و حروف در قولنامه  
• مشخص کردن نحوه پرداخت مبلغ معامله را به طور شفاف و مشخص در قولنامه 
• ضمیمه کردن رسید پیش پرداخت واریز شده و اسناد ضمانت مانند چک 
• مشخص کرده شرایط تحویل خودرو؛ تاریخ و مکان تحویل خودرو و مدارک و اسنادی که باید در زمان تحویل خودرو به خریدار ارائه شوند 
• تعیین تعهدات خریدار و فروشنده به طور واضح و مشخص مانند پرداخت کامل مبلغ معامله و نگهداری مدارک و اسناد، مو مدارک مربوط به رفع نواقص فنی احتمالی خودرو تا زمان تحویل 
• درج خیارات و حقوق قانونی خریدار و فروشنده با راهنمایی وکیل 
• تعیین مرجع و شرایط حل اختلاف 
• استفاده از فرم چاپی معتبر و استاندارد برای تنظیم قولنامه 
• تنظیم قولنامه در دو نسخه تنظیم و ارائه یک نسخه آن به هر یک از طرفین معامله 
• مطالعه قولنامه، قبل از امضای آن به دقت کنید و اطلاع از مفاد آن به طور کامل 
• امضای هر دو طرف معامله و درج اثرانگشت آن‌ها در قولنامه 
• دعوت یک شاهد معتمد برای امضای قولنامه 
• کمک گرفتن از یک مشاور حقوقی یا وکیل متخصص جهت رفع هرگونه ابهامی 

نمونه قولنامه ماشین 

برای اینکه قولنامه خرید و فروش ماشین را بهتر تنظیم کرده و شناخت کافی درباره آن پیدا کنید، یک نمونه قولنامه را در ادامه ارائه کرده‌ایم. 

بسمه‌تعالی 

ماده ۱: متبایعین 

۱-۱- فروشنده / فروشندگان……. …… …………… فرزند ………………………… به شماره شناسنامه / اقتصادی /………………. ثبت ………………….. صادره از……………………. متولد سال ……………………. دارای کد ملی ………………………………. ساکن ………………… ………………… ………………………. کد پستی …………………… تلفن ……….. اصالتاً از طرف خود و ولایتان / قیومتاً / وصایتاً / وکالتاً / به نمایندگی و امضاء مجاز / از طرف ……………… …………………………. ……………… …. به‌موجب ……………………………………………………………………………؛ و با اختیارات تام نسبت به انجام مورد معامله. 

 2-1- خریدار / خریداران……………………………….. فرزند ……………. ………….. به شماره شناسنامه / اقتصادی / ……………. ثبت ………………. ………………. صادره از………….. متولد سال ……………… دارای کد ملی …………. ساکن ………………………………….. ………………………… کد پستی ……………. …………………….. تلفن ………….. ………….. ………. اصالتاً از طرف خود و ولایتاً / قیمومتاً / وصایتاً / وکالتاً / به نمایندگی و امضاء مجاز / از طرف ………….. ……………………. …………………… …….. به‌موجب ……………… ………………. ……….. ……….. ………… ……………………. ………………….. ……….. …؛ و با اختیارات تام نسبت به انجام مورد معامله. 

ماده ۲: موضوع و مشخصات مورد معامله 

عبارت است از انتقال ……………………. دانگ یک دستگاه اتومبیل نوع ……………………. سیستم ……………………. تیپ ……………………. مدل …………………. رنگ ………………. ظرفیت ………………….. تعداد …………………. سیلندر نوع سوخت ………………….. تعداد محور ………………….. تعداد چرخ …………………. شماره موتور …………………………………. شماره شاسی …………………………………. شماره انتظامی ناجا …………………………………. / فاقد شماره انتظامی ناجا، شناسنامه خودرو (VIN) ……………………. خریداری فروشنده به‌موجب …………………………………………….. با تمام لوازم منصوبه از قبیل: ….. ……… ……………………… ……………………………… 

ماده ۳: ثمن معامله 

 3-1- ثمن معامله به‌طور مقطوع به عدد (…………………………….. ریال) و با حروف (……… ………………. ……………….. ………………… ریال) تعیین گردید. 

۳-۲- هم‌زمان با این توافق مبلغ با حروف (…………………………. …………………………… ……………………… ریال) نقداً / طی چک شماره …………………………. عهده بانک ……………….. شعبه …………………… کد ………………… به فروشنده پرداخت گردید. باقیمانده ثمن با حروف (…………….. ……………….. ریال) در زمان تنظیم سند در دفتر اسناد رسمی پرداخت خواهد شد. 

تبصره: در صورت عدم درج ثمن مورد معامله مطابق مواد ۱۹۰ و ۳۳۸ و بند ۴ ماده ۳۶۲ و ۳۹۵ قانون مدنی، قرارداد مذکور از طرف فروشنده قابل‌فسخ است 

ماده ۴: شرایط معامله 

۴-۱- طرفین متعهد شدند جهت تنظیم سند رسمی، طبق قرارداد در تاریخ……….. به حروف ……… …………………. ……………………… در دفتر اسناد رسمی شماره…………… ……. ……… حاضر شوند و فروشنده متعهد گردید در قبال دریافت مابقی ثمن مورد معامله حسب بند (۳-۲) قرارداد سند را به نام خریدار انتقال دهد در صورت عدم حضور هر یک از طرفین در دفترخانه اسناد رسمی در زمان تعیین‌شده مزبور گواهی سردفتر مثبت تخلف نامبرده است، در ضمن اجرای تعهد به تنظیم سند از طرف فروشنده به منتقل الیه و یا هر شخص دیگری که خریدار معرفی می‌نماید منوط به احراز انتقال از طریق ارائه قرارداد جدید است. 

 4-2- عدم ارائه مستندات و مدارک لازم جهت تنظیم سند از طرف فروشنده و عدم پرداخت ثمن توسط خریدار، در حکم عدم حضور است و سردفتر در موارد مذکور مجاز به صدور گواهی عدم حضور است. 

 4-3- مورد معامله با تمام لوازم موجود و اسناد و مدارک، همراه با رویت کامل فنی و بدنه توسط خریدار و یا کارشناس منتخب وی صورت گرفت و از کمیت و کیفیت آن آگاه است. 

 4-4- مسئولیت هرگونه تخلف، شکایت و کشف فساد اعم از راهنمایی و رانندگی، کیفری و مدنی که با استفاده از مورد معامله تا زمان تحویل، به وقوع پیوسته باشد بر عهده فروشنده بوده و از زمان تحویل مورد معامله توسط خریدار کلیه مسئولیت‌های متصوره بر عهده خریدار است. 

 4-5- هزینه‌های نقل‌وانتقال اعم از دارایی و شهرداری به عهده فروشنده و هزینه حق التحریر به‌طور توافقی به‌صورت……. ……………. ……………………………. / بالمناصفه به عهده طرفین است. 

 4-6- کلیه خیارات از جمله خیار غبن به هر عنوان ادعا و به هر میزان با اقرار طرفین به علم و اطلاع کامل نسبت به عرف بازار اسقاط گردید. موارد تقلب و تدلیس که به طور واضح و آشکار علت غبن باشد، مستثنی است. 

 4-7- در صورتی که معلوم گردد مورد معامله به هر علتی غیر از عامل قوه قهریه به‌مانند مصادره بودن، رهن بودن، عملیات اجرایی دادگستری یا اجرای اسناد رسمی، مستحق للغیر و یا غصبی بودن، قانوناً قابل‌انتقال به خریدار نبوده، فروشنده موظف است کلیه هزینه‌هایی را که خریدار متقبل شده، پرداخت‌نموده و معادل…… …………………… …………….. ……. ریال به‌عنوان خسارت تخلف از انجام تعهد به وی پرداخت و ثمن دریافتی را با احتساب خسارت قانونی مسترد نماید. 

 4-8- مورد معامله در تاریخ…………… با حروف …………….. ……………….. ……………….. ……. ساعت ……… ………… ……….. تحویل خریدار شد و یا در تاریخ…………. در زمان تنظیم سند در دفتر اسناد رسمی به خریدار تحویل خواهد شد. 

 4-9- در صورت عدم حضور هر یک از طرفین برای تنظیم سند رسمی انتقال در دفتر اسناد رسمی تعیین‌شده، توافق گردید طرف ممتنع از حضور در دفترخانه به ازای هر روز تاخیر در تنظیم سند رسمی انتقال مبلغ………… ………………. ………. ریال به‌عنوان جبران خسارت عدم اجرای تعهدات در وجه طرف مقابل پرداخت نماید. ضمناً خسارت مذکور مستقل از تعهد اصلی بوده و با آن قابل‌جمع است. 

ماده ۵: حق‌الزحمه مشاور (متصدی) خودرو 

 عضو شماره ………………………. اتحادیه صنف دارندگان نمایشگاه‌ها و فروشندگان اتومبیل ……………………………؛ و دارای پروانه تخصصی اشتغال ……………………………….. صادره اداره کل ثبت‌اسناد و املاک استان ………………………………….. منطبق با تعرفه مصوب هیأت عالی نظارت بر سازمان‌های صنفی کشور از هر طرف معامله مبلغ ………………………………. ریال است که هم‌زمان با امضاء این قرارداد به‌موجب قبوض شماره‌های………………….؛ و ………………….. پرداخت شد. 

ماده ۶ 

 این قرارداد، در تاریخ با حروف ………………………………………………………….. ساعت ………………….. در دفتر واحد صنفی شماره فوق الاشاره واقع در…………………………… در چهار نسخه تنظیم، امضاء و مبادله گردید و مشاور (متصدی) مربوطه مکلف است ضمن ممهور نمودن نسخه قرارداد به مهر مخصوص واحد صنفی، نسخه اول و دوم را به طرفین قرارداد تسلیم و نسخه سوم را در دفتر مخصوص بایگانی نموده و نُسَخ چهارم به اداره راهنمایی و رانندگی ناجا ارسال نمایند. هر چهار نسخه دارای اعتبار یکسان است که با تنظیم سند رسمی در دفتر اسناد رسمی از درجه اعتبار ساقط می‌شود. 

ماده ۷: توضیحات قرارداد 

ماده ۸: مورد معامله و موضوع این مبایعه‌نامه حسب مورد از لحاظ فنی تأیید می‌شود. 

نام و نام خانوادگی کارشناس فنی 

سخن پایانی 

برای تنظیم قولنامه خودرو لازم است که خریدار و فروشنده قوانین حقوقی پیرامون این موضوع را بشناسند و قولنامه را بر اساس شناخت و آگاهی کافی تنظیم کنند. چون در صورتی که قولنامه را به صورت توافقی تنظیم شود،احتمال پیش آمدن چالش‌های حقوقی و پیچیده شدن حل اختلاف بین طرفین معامله افزایش پیدا می‌کند.  زیرا در مفاد قولنامه باید تمام موارد مربوط به معامله، حل اختلاف و… پیش بینی شده باشد.  

مشاورین موسسه حقوقی ترازو با وجود سال‌ها سابقه در این زمینه کمکتان می‌کنند تا معاملات خودرو را با کمترین چالش و پیچیدگی انجام داده و اسنادتان را به صورت قانونی تنظیم کنید. 

سوالات متداول