سرقت چک؛ استعلام و مجازات استفاده از چک سرقتی چگونه است؟
چک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین روشهای پرداخت غیر نقدی شناخته می‌شود و نقش مهمی در مبادلات مالی بین افراد جامعه دارد. سرقت چک یکی از موضوعاتی است که جهت سوءاستفاده از این سند انجام می‌شود. درصورتیکه چک ربوده شده باشد، دارنده چک باید درباره چک سرقتی به نهادهای قانونی اطلاع دهد. در ادامه درباره نحوه استعلام چک دزدیده شده و نکاتی که باید در این رابطه بدانید، توضیحاتی را به شما ارائه می‌دهیم.
سرقت چک
ممکن است این اتفاق برای هر شخصی رخ دهد که چکی که در وجه او بوده یا خود او صادر کرده است، به سرقت رود. در این صورت چه کنیم تا جلوی سواستفاده از آن را بگیریم؟
اعلام مفقودی چک
اولین قدم در مواجه با سرقت چک و یا دسته چک، اعلام مفقودی آن است. برای اعلام چک سرقتی صیادی مراحل مختلفی باید طی شود. در قدم اول برای اعلام مفقودی چک، باید به بانک صادر کننده آن مراجعه کنید. سپس باید فرم دستور عدم پرداخت چک را تکمیل کنید. لازم است بدانید که این درخواست‌ها فقط یک هفته اعتبار دارند.
پس از ثبت مفقودی چک، باید به مراجع قضایی مراجعه کرده و تقاضای رسیدگی به مفقودی چک یا دسته چک را ارائه دهید. در نهایت، گواهی مفقودی دسته چک برایتان صادر خواهد شد. در قدم بعدی، لازم است که جهت تمدید مهلت دستور عدم پرداخت، به بانک مراجعه کرده و گواهی مفقودی چک را تحویل دهید. با مراجعه به بانک شماره چک‌های سرقتی اعلام شده باطل خواهد شد و جلوی سواستفاده از آن گرفته شده و مسئولیتی برای صاحب چک در بر نخواهد داشت.
نحوه اعلام مفقودی چک
چون چک یک سند مالی است، عدم اعلام مفقودی آن، امکان دارد مشکلات فراوانی برای صاحب آن ایجاد کرده و بار مالی سنگینی را به او تحمیل کند؛ بنابراین، در صورت گم‌شدن دسته‌چک، سرقت چک و…، حتماً باید این موضوع را به نهادهای مربوطه اطلاع دهید. برای اثبات سرقت چک و اعلام چک مفقودی یا سرقتی، لازم است مراحل زیر را طی کنید.
- شماره چک مفقود شده را به بانکی که دسته چک خودتان را از آن گرفته‌اید ارائه دهید. تا بانک، دستور عدم پرداخت چک را صادر کند. (طبق ماده ۱۴ قانون صدور چک)
- پس از اعلام مفقودی چک، بانک پاسخ خواست را در قالب نامه‌ای مکتوب و مهر شده به مشتری تحویل می‌دهد.
- درصورتیکه چک تضمین شده بانک گم شده باشد، باید هر دو نفر صادر کننده و دریافت کننده چک برای اعلام مفقودی و در دسترس نبودن آن به بانک مراجعه کنند.
- اگر چک سفید امضا یعنی چک بدون تاریخ و امضا و دارای مبلغ را گم کرده‌اید، اعلام مفقودی چک به بانک کافی نیست و باید حتماً این موضوع را به مراجع قضایی مانند دادگاه اطلاع دهید. سپس منتظر دریافت گواهی مفقودی چک بمانید.
نحوه اثبات مفقودی چک
برای اثبات سرقت چک، چند راه پیش رویتان وجود دارد. بهترین راه اثبات این موضوع، اقرار سارقان است. درصورتیکه سارق دزدیده شدن چک را در دادگاه یا مراجع قضایی اقرار کند، اثبات مفقودی چک پذیرفته خواهد شد. در صورت عدم حضور شاهدان یا اقرار آنها، فرد می‌تواند از شهادت شهود برای اثبات به سرقت رفتن چک کمک بگیرد.
در غیر این صورت، باید مدارک اثبات سرقت چک مانند فیلم دوربین‌های مداربسته یا عکس و تصویری که اثبات‌کننده این موضوع باشد را ارائه دهید. سپس قاضی بر اساس علمش، درباره سرقت چک و اثبات آن تصمیم می‌گیرد. برای اثبات سرقتی بودن چک می‌توانید از وکلای متخصص این حوزه مانند وکلای پایه دادگستری در ترازو کمک بگیرید.
مراحل اعلام مفقودی چک
گم‌شدن و مفقودی چک برای هر فردی ممکن است رخ دهد. در این شرایط، باید فرد خونسردی خودش را حفظ کرده و مراحلی که برای اعلام مفقودی چک در نظر گرفته شده را انجام دهد. این مراحل عبارت‌اند از:
- مراجعه به بانک و تکمیل درخواست دستور عدم پرداخت از جانب بانک (این درخواست تنها یک هفته اعتبار دارد)
- ارسال درخواست رسیدگی به گم‌شدن چک و صدور گواهی مفقودی چک از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه
- مراجعه به نهادهای قضایی صالح مانند دادگاه در مهلت یک هفته تعیین شده اقدام برای گرفتن گواهی مربوط به مفقودی چک و تقاضای رسیدگی به مسئله مفقودی چک.(درخواست رسیدگی به گم‌شدن چک و صدور گواهی مفقودی چک تا ۲۰۰ میلیون ریال باید به شورای حل و اختلاف و بیش از آن به دادگاه اطلاع داده شود)
- ارائه گواهی مفقودی چک صادره از مراجع قضایی صالح و برگه اعلام شکایت به بانک صادر کننده چک جهت تمدید مهلت دستور عدم پرداخت.
عدم شکایت از چک سرقتی
گفتیم که در صورتیکه چک به سرقت رود باید این امر را به اطلاع بانک رساند و در مهلت یک هفته‌ای اقدام به شکایت علیه سارق کرد. اما اگر فرد دستوردهنده به بانک مبنی بر عدم پرداخت چک اقدام به طرح شکایت در مهلت یک هفته‌ای نکند، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۴ قانون صدور چک، دستوردهنده مکلف است پس از اعلام به بانک شکایت خود را به مراجع قضایی تسلیم و حداکثر ظرف مدت یک هفته گواهی تقدیم شکایت خود را به بانک تسلیم نماید. در غیر این صورت، پس از انقضا مدت مذکور بانک از محل موجودی به تقاضای دارنده چک وجه آن را پرداخت می‌کند.
استعلام چک سرقتی
با راه اندازی سامانه صیاد توسط بانک مرکزی، امکان استعلام وضعیت چک برای کاربران فراهم شده است. مراحل استعلام چک با پیامک از طریق سامانه صیاد به این صورت است. باید شماره ۱۶ رقمی نوشته شده روی چک را از طریق پیامک به شماره ۷۰۱۷۰۱ ارسال کنید.
سپس اطلاعاتی مانند مفقودی یا سرقتی بودن چک، اعتبار چک، عدم وجود چک برگشتی و خوش حساب بودن صاحب چک برایتان ارسال می‌شود. توجه به این نکته ضروری خواهد بود، استعلام چک‌های قدیمی فاقد شماره ۱۶ رقمی صیادی، با این روش ممکن نیست. برای استعلام وضعیت این چک‌ها، می‌توانید به بانک مراجعه کنید.
مجازات سرقت چک
در قانون مجازات اسلامی، سرقت یا دزدیدن اموال دیگران جرم انگاری شده و برای آن مجازات‌های مختلفی در نظر گرفته شده است. با توجه به شرایط سرقت چک، مجازاتی که برای آن در نظر گرفته می‌شود متفاوت خواهد بود. اگر لاشه چک در خیابان و امثال آن توسط جیب‌بر و یا کیف زن به سرقت رود، از آنجا که چک با دارا بودن شرایط مانند وجه نقد است، بر اساس ماده ۶۵۷ قانون مجازات اسلامی«هر کس مرتکب ربودن مال دیگری از طریق کیف زنی، جیب‌بری و امثال آن شود، سارق به مجازات حبس از ۶ ماه تا ۲ سال و ۶ ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد». این قانون برای سارق چک نیز صادق است.
اعلام سرقت چک بر خلاف واقع
اعلام مفقودی چک به دروغ یا ادعای سرقت چک نیز جرم است و برای آن مجازات تعیین شده. مجازات صدور چک بلامحل در مواردی که مبلغ چک بیشتر از ۵۰ میلیون ریال باشد، شامل مجازات‌هایی مانند حبس و ممنوعیت از داشتن دسته چک خواهد بود.
بر اساس ماده ۱۴ قانون صدور چک، صادرکننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به این که چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده، می‌تواند کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد. بانک پس از احراز هویت دستوردهنده از پرداخت وجه آن خودداری خواهد کرد و در صورت ارائه چک بانک گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعلام شده صادر و تسلیم می‌نماید.
دارنده چک می‌تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند و هرگاه خلاف ادعایی که موجب عدم پرداخت شده ثابت گردد، دستوردهنده علاوه بر مجازات مقرر در ماده ۷ این قانون، به پرداخت کلیه خسارات وارده به دارنده چک محکوم خواهد شد.
مجازات چک بلامحل مذکور در ماده ۷ قانون صدور چک بدین شرح است:
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ۷۸۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد، به حبس تا حداکثر سه ماه محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۷۸۰,۰۰۰,۰۰۰ تا ۳,۹۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد، از سه ماه تا شش ماه حبس محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۳,۹۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بیشتر باشد به حبس از شش ماه تا یک سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد. درصورتیکه صادرکننده چک اقدام به صدور چک‌های بلامحل نموده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.
استفاده از چک سرقتی سفیدامضا
اگر چک سرقت شده سفید امضا باشد و از آن سوء استفاده شده و چک نقد شده باشد، سارق یا استفاده کننده از چک سرقتی، علاوه بر سرقت، به جرم سوءاستفاده از سند سفید مهر یا سفید امضا محکوم خواهد شد. مجازات این جرم در ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی تعیین شده است. طبق این قانون، «هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به وی واگذار شده است یا به هر طریق آن را به دست آورده سوءاستفاده کند، به یک تا ۳ سال حبس محکوم خواهد شد». البته اگر چک سرقتی نباشد، فرد تنها به سواستفاده از سفید امضا محکوم خواهد شد.
جعل چک سرقتی
اگر علاوه بر سرقت چک، جرم جعل نیز رخ داده باشد، یعنی مبلغ چک بیشتر شده یا امضای آن جعل شده باشد، فرد خاطی باید خسارت وارده را به دارنده چک جبران کند. همچنین مجرم به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال یا به ۳ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
سامانه اعلام مفقودی چک
سامانه ساد ۲۴ یک پلتفرم هوشمند است که امکاناتی مانند استعلام اصالت چک و پیگیری چک‌های مفقود شده و سرقتی را ارائه می‌دهد. از طریق سامانه می‌توانید اعلام مفقودی چک را ثبت کنید تا نهادهای قانونی و بانک در جریان این موضوع باشد و از سوء استفاده احتمالی پیشگیری شود. نحوه اثبات مفقودی چک در این سامانه به صورت زیر است.
- پس از ورود به سامانه، از قسمت «اعلام سرقت چک» برای ثبت چک مفقودی خود اقدام کنید. بعد از ورود به صفحه اعلام سرقت چک، مشخصات درخواستی را تکمیل کرده و بعد از تایید گزینه «حریم خصوصی و شرایط و قوانین» و کلیک بر روی مرحله‌ی بعد، منتظر دریافت کد پیامکی ارسال از طریق سامانه کشوری ساد ۲۴ بمانید.
- با وارد کردن رمز عبور ارسال شده از طریق سامانه، وارد پنل کاربری خودتان خواهید شد. در این پنل درج اطلاعاتی مانند نوع چک، نحوه مفقود شدن چک، شماره شبا و شماره سریال چک الزامی خواهد بود.
- با ثبت چک در سامانه، به صفحه مربوط به اطلاعات پرداخت هدایت می‌شوید.سپس، باید هزینه اعلامی را پرداخت کنید.
- در نهایت، یک صفحه برایتان باز می‌شود که در آن تمامی مشخصات ثبت شده نمایش داده شده است. در نتیجه، سرقت چک به صورت کامل و با موفقیت در سامانه ثبت شده و به درخواست مشتری رسیدگی خواهد شد.
نمونه دادخواست ابطال چک سرقتی
برای اعلام سرقت و جرایم پیرامون چک باید اقدام به طرح دعوای کیفری کرد. اما گاهی ممکن است حتی پس از طرح دعوای کیفری، دست فرد از لاشه چک کوتاه بماند. در این زمان باید با اقامه دعوای حقوقی، بانک را ملزم به ابطال شماره چک‌های سرقتی نمود. جهت تنظیم دادخواست مفقودی چک، نیاز به کمک گرفتن از مشاورین حقوقی متخصص در این دعاوی خواهید داشت. با این وجود، یک نمونه شکایت مفقودی چک را در ادامه برایتان ارائه کرده‌ایم، تا با نحوه طرح این شکوائیه‌ها بیشتر آشنا شوید.
- درج مشخصات خواهان
- نام و نام خانوادگی
- نام پدر
- شغل
- درج محل اقامت خواهان
- شهر
- خیابان
- کوچه
- شماره پلاک
- درج مشخصات خوانده
- نام و نام خانوادگی
- نام پدر
- شغل
- درج محل اقامت خوانده
- شهر
- خیابان
- کوچه
- شماره پلاک
- تعیین خواسته و بهای آن
- ابطال و استرداد لاشه چک
- درج دلایل و منضمات دادخواست
- صورتجلسه فی مابین
- کپی دستور بازپرسی
- کپی صورتجلسه و اقرارنامه خوانده
بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه حقوقی …
با سلام و عرض ادب
احتراماً به استحضار می‌رساند، خوانده محترم طی یک صورتجلسه مکلف گردید چک‌های متعلق به بنده را مسترد نماید. لکن به دلیل کلاهبرداری و اعزام به زندان از انجام این مهم استنکاف نمود و طی اقاریر خود در مرحله بازپرسی اذعان نموده است که چک‌ها را مسترد ننموده است. اما چک‌های ناشی از سرقت/کلاهبرداری در ید وی قرارگرفته و پیرو این اقرار بازپرس محترم نیز دستور جلوگیری از پرداخت را به بانک محال علیه و اداره ثبت (اجرائیات) صادر نمود.
پس از مضی مدت و طی روال مشارعلیه محکوم و رای آن نیز در دادگاه تجدیدنظر قطعی گردید. لکن مع الاسف از استرداد چک‌ها استنکاف می‌کند. با عنایت به مراتب مارالذکر در راستای ابطال و استرداد لاشه چک‌ها مستدعی است، دستور فرمایید رسیدگی شایسته را مبذول فرمایند.
سخن پایانی
طبق قانون جدید اعلام مفقودی چک صیادی، شکایت چک سرقتی را می‌توانید از طریق سامانه پیامکی ارائه‌شده انجام دهید. اگرچه با ایجاد سامانه صیاد، امکان استفاده از چک سرقتی کاهش یافته، اما کماکان چک‌های قدیمی از قبل صادرشده دارای اعتبار هستند. همچنین امکان سواستفاده از چک‌های صیادی با جعل و هک سامانه‌های رایانه‌ای متصور است. بنابراین باید در این زمینه اطلاعات کافی داشت.
درصورتیکه چک مفقودی یا سرقتی باشد، امکان ثبت سرقت چک از طریق مراجعه به نهادهای قانونی وجود خواهد داشت. فردی که با این مشکل مواجه شده، باید فوری این موضوع را از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی، بانک و… به نهادهای مرتبط اطلاع دهد.
در کلیه مراحل ارائه مدارک و شواهد پیرامون چک سرقتی، نیاز به کمک گرفتن از وکیل پایه یک دادگستری مانند وکلای حقوقی ترازو دارید. در غیر این صورت، ممکن است نتوانید این موضوع را ثابت کنید و با عواقب سرقت چک مواجه شوید.
سوالات متداول
آیا چک سرقتی را می‌توان برگشت زد؟
لازمه برگشت زدن چک سرقتی، طی کردن مراحل ثبت چک برگشتی، اخذ گواهی سرقت و ابطال چک و… است. اگر صادر کننده چک ظرف یک هفته گواهی شکایت را به بانک مربوطه ارائه ندهد، بعد از آن تاریخ، دارنده چک اگر به بانک مراجعه کند می‌تواند چک را وصول کند.
در صورت سرقت چک چه باید کرد؟
در صورت سرقت چک باید به مراجع قانونی مانند بانک و دادگاه این موضوع را اطلاع داده و ابطال چک را انجام دهید. همچنین می‌توانید علیه سارق، دعوای پیگیری کیفری و در صورت لزوم دعوای حقوقی تنظیم کنید.
در صورت سرقت چک، آیا می‌توان از بانک خسارت گرفت؟
در حال حاضر، در ایران بانک هیچ‌گونه خسارتی برای سرقت چک به دارنده حساب پرداخت نمی‌کند.
بهترین راه برای جلوگیری از سرقت چک چیست؟
نگهداری چک در مکان‌های امن، عدم حمل روزانه چک و دسته چک، درج مشخصات کامل دریافت‌کننده روی چک و استفاده از چک‌های رمزدار می‌تواند چالش‌های پیرامون سرقت چک را به حداقل برساند.