اجازه خروج فرزند از کشور برای افراد زیر ۱۸ سال در اختیار ولی قهری آنان است و برای دریافت گذرنامه و خروج از کشور نیاز به اذن ولی دارند. در این بین ممکن است سوالاتی پدید آید. به عنوان مثال اگر کسی فرزند طلاق بود از چه کسی باید اذن بگیرد و یا اگر پدر فرد فوت شده بود، تکلیف چیست؟ همه اینها مطالبی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. پس با ما در این مقاله همراه باشید تا بیشتر در این باره سخن بگوییم.
اجازه خروج از کشور فرزند
اصولاً تصمیمات در خصوص امور مالی و غیرمالی فرزندان توسط ولی قهری آنان گرفته می‌شود. خروج از کشور فرزندان زیر ۱۸ سال نیز یکی از آن مواردی است که نیاز به اجازه ولی دارد. این اختیارات بر اساس مصلحت طفل به ولی قهری سپرده شده است و اگر در جایی مشخص شود که ولی قهری مصلحت طفل را در نظر نمی‌گیرد، می‌توان از او سلب مسئولیت کرد. البته این موضوع نیاز به اثبات دارد. در قانون ما ولی قهری عبارتند از پدر و جد پدری.
خروج از کشور فرزندان
خروج از کشور فرزندان کمتر از ۱۸ سال و بیشتر از ۱۸ سال تفاوت‌هایی با هم دارد. افرادی که سن قانونی آنها کمتر از ۱۸ سال تمام است، حتی در صورت اثبات رشد آنها در دادگاه، نمی‌توانند بدون اجازه ولی یا قیم خود از کشور خارج شوند. اما خروج فرزندان بیشتر از ۱۸ سال با ممانعتی مواجه نیست. البته تفاوت‌هایی برای پسر و دختر بالای ۱۸ سال وجود دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم.
اجازه خروج از کشور فرزند پسر
پسرها تا سن ۱۸ سال برای خروج از کشور نیاز به اجازه ولی خود دارند ولی پس از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام برای خروج از کشور به جز تصمیم خود نیاز به اجازه هیچ شخصی ندارند. البته باید توجه داشت که پسرها برای خروج از کشور باید امور نظام وظیفه خود را تعیین تکلیف کنند، یعنی یا باید دارای معافیت تحصیلی باشند و یا برای اعزام به خدمت و انجام آن اقدام کرده باشند.
اجازه خروج از کشور فرزند دختر
همانطور که گفته شد فرزند دختر زیر ۱۸ سال برای خروج از کشور نیاز به اجازه ولی خود دارد و پس از ۱۸ سال دیگر برای خروج از کشور نیاز به اجازه پدر نیست. اما باید دانست که میان دختران بیشتراز ۱۸ سال مجرد و دختران بیشتر از ۱۸ سال متاهل یک تفاوت وجود خواهد داشت، فرزند دختری که سن او بیشتر از ۱۸ سال می‌باشد با این وجود که برای خروج از کشور دیگر نیاز به اذن ولی ندارد ولی اگر این فرد ازدواج کرده باشد برای خروج از کشور نیاز به اجازه کتبی و رسمی همسر خود دارد، به جز در چند موارد استثنا.
البته اگه زنان متاهل با شخصی که تابعیت خارجی دارد ازدواج کنند یا با شخصی که در خارج از کشور است ازدواج کنند دیگر برای خروج از کشور نیاز به اجازه از همسر خود ندارند.
اجازه خروج از کشور بعد از طلاق
در مبحث خروج از کشور فرزند دختر به بیان این موضوع پرداختیم که فرزند دختر پس از سن ۱۸ سال تمام اگر متاهل باشد نیاز به اجازه همسر خود برای خروج از کشور دارد. حال اگر این فرد از همسر خود جدا شود چه؟ در پاسخ باید گفت که زنی که از همسرش جدا شده است دیگر پس از آن برای خروج از کشور نیاز به اجازه شخصی ندارد و می‌تواند با اخذ گذرنامه از کشور خارج شود.
اجازه خروج از کشور فرزند طلاق
گاهاً بنا به دلایلی اتفاقاتی که در زندگی مشترک زن و مرد رخ می‌دهد باعث می‌شود که تصمیم به طلاق بگیرند. پس از طلاق اگر حاصل مشترک این زندگی فرزندی بوده که زیر ۱۸ سال سن داشته باشد برای خروج از کشور این فرزند اجازه پدر و رضایت مادر هر دو نیاز است.
ماده ۴۲ قانون حمایت خانواده مقرر کرده: «صغیر و مجنون را نمی‌توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت و نگهداری آنان به او واگذار شده است از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با در نظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی حق این امر را اجازه دهـد. دادگاه در صـورت موافقت با خـارج کردن صغیـر و مجنون از کشور، بنابر درخواست ذی نفع، برای تضمین باز گرداندن صغیر و مجنون تأمین مناسبی اخذ می‌کند».
در صورتیکه حضانت با مادر است، برای اخذ گذرنامه و خروج فرزند نیاز به اذن پدر که ولی قهری باشد داریم. در صورتیکه حضانت با پدر باشد نیز، از آنجا که مادر دارای حق ملاقات فرزند است، امکان خروج فرزند بدون رضایت مادر از کشور وجود ندارد. بنابراین در مورد خروج فرزندان طلاق از کشور باید میان پدر و مادر توافق وجود داشته باشد. در ادامه این مسایل را کمی بیشتر توضیح خواهیم داد.
وکالت بلاعزل از پدر برای خروج فرزند از کشور
خیلی از اوقات زوجین در رابطه با حضانت و نفقه و همچنین اجازه خروج از کشور فرزند مشترکشان با دادن وکالت بلاعزل به مادر، تعیین تکلیف می‌کنند. در این صورت اگر مادر بخواهد با فرزند خود از کشور خارج شود نیاز به اجازه مجدد پدر نیست، ولی باید به این نکته توجه داشت که دادن وکالت بلاعزل مانع از آن نیست که پدر نتواند از خروج فرزند خود در صورتی که موجب عدم ملاقات او با فرزندش باشد یا به مصلحت طفل نباشد جلوگیری کند.
خروج از کشور فرزند تحت حضانت
وقتی پدر و مادر از هم جدا می‌شوند حضانت طفل به یکی از آن دو سپرده می‌شود و دیگری حق ملاقات طفل را در زمان و مکان مشخصی دارد. خروج طفل از کشور توسط شخصی که حضانت او را بر عهده دارد مخالف حق ملاقات طرف مقابل است، پس در نتیجه او می‌تواند مانع خروج از کشور فرزند خودش شود که البته روند این کار برای پدر و مادر متفاوت است.
خروج از کشور فرزند بدون اجازه مادر
برای خروج فرزند زیر ۱۸ سال نیاز به اجازه ولی می‌باشد پس پدر می‌تواند بدون اجازه مادر برای فرزند خود گذرنامه دریافت کند. ولی چون مادر حق ملاقات طفل را دارد با خروج او از کشور ،حق او تضییع می‌شود. مادر می‌تواند برای جلوگیری از این موضوع مانع خروج از کشور فرزند خود شود. اما ممنوع الخروج کردن فرزند توسط مادر نیاز به تصمیم دادگاه دارد چون همیشه اینگونه در نظر گرفته می‌شود که ولی بر اساس مصلحت طفل تصمیم می‌گیرد و اثبات عدم مصلحت بر عهده مادر است.
خروج از کشور فرزند بدون اجازه پدر
اگر حضانت طفل با مادر باشد وی برای اینکه بتواند فرزند مشترک را از کشور خارج کند برای صدور گذرنامه نیاز به اجازه پدر طفل دارد و اگر اختلاف بین پدر و مادر طفل به وجود آید، پدر می‌تواند از اداره گذرنامه ممنوع الخروجی فرزند را درخواست کند. در این صورت مادر می‌تواند برای اجازه خروج طفل به دادگاه مراجعه کند و در دادگاه اثبات کند که خروج از کشور به مصلحت طفل می‌باشد در این صورت دادگاه در صورت تشخیص مصلحت معمولاً با گرفتن تامین مناسب جهت بازگرداندن طفل، این اجازه را صادر می‌کند.
نمونه دادخواست اجازه خروج از کشور
رئیس محترم دادگاه عمومی وحقوقی……..
با سلام
احتراما به استحضار می رساند اینجانب ….. با توجه به اینکه به جهت مسافرت و پاره ای از مسائل خروج خانم یا اقای (اسم فرزند)………. فرزندمشترک اینجانب با خوانده، از کشور ضرورت داشته لکن خوانده از انجام اقدامات قانونی و تحویل مدارک برای این منظور خودداری می نماید و با توجه به اینکه حضانت کلی به اینجانب واگذار شده است. لذا تقاضا دارم در این خصوص و موارد احصا شده در قانون که تامین مناسب و دستور موقت برای خروج از کشور می باشد و مستند به ماده ۴۲ قانون حمایت خانواده حکم شایسته صادر فرمایید.
تامین مناسب برای اجازه خروج از کشور فرزند
با توجه به ماده ۴۲ قانون حمایت خانواده، امور مربوط به اجازه خروج فرزند صغیر از کشور، از جمله اخذ تامین در دادگاه خانواده‌ای مورد رسیدگی قرار می‌گیرد که قبلا نسبت به اینکه حضانت طفل با پدر یا مادر باشد و ملاقات والدین با طفل به چه صورت است تصمیم گیری کرده است. تامینی که برای اجازه خروج از کشور داده می‌شود می‌تواند هر مالی اعم از منقول و غیرمنقول یا وجه نقد باشد.
مجازات خروج غیرقانونی فرزند از کشور
اگر پدر با وجود ممنوع الخروجی فرزند، اقدام به خارج کردن وی از کشور کند، یا مادر با وجود اینکه برای خروج فرزند از کشور نیاز به اجازه پدر است، بدون دریافت این اجازه به صورت رسمی، اقدام به خارج کردن فرزند از کشور نماید، علاوه بر اینکه مجازات‌های مقرر قانونی برای خروج غیرقانونی در انتظار این فرد است، می‌تواند با توجه به ماده ۶۲۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مشمول آدم ربایی شود و به مجازات حبس ۵ تا ۱۵ سال محکوم شود.
هرچند که تا زمانی که والد طفل در خارج از کشور می‌باشد، نمی توان شخص را دستگیر و مجازات را اعمال کرد ولی به محض حضور او در کشور می‌توان او را به جرم آدم ربایی مجازات کرد.
اجازه خروج از کشور پس از فوت پدر
همانطور که تا به الان در این مقاله گفته شد اجازه خروج از کشور افراد ۱۸ سال با ولی می‌باشد. به پدر و پدربزرگ طفل ولی قهری گفته می‌شود. پس در صورت فوت پدر اجازه خروج از کشور توسط پدربزرگ طفل داده می‌شود. حال اگر هردوی این افراد فوت کرده باشند با توجه به تبصره ۲ ماده ۱ قانون گذرنامه، صدور گذرنامه و اجازه خروج از کشور برای افراد کمتر از ۱۸ سال که والدین آنها فوت شده یا به حکم دادگاه محجور تشخیص داده شوند و به اتفاق قیم یا سرپرست قانونی خود قصد خروج از کشور را دارند، بلامانع می‌باشد.
بنابراین در این موارد قیم یا سرپرست قانونی که توسط دادگاه تعیین شده باشد می‌تواند اذن خروج فرزند را بدهد که این فرد می‌تواند مادر طفل باشد.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم که به صورت مختصر موارد و موانع خروج از کشور فرزند صغیر را توضیح دهیم ولی با توجه به حساسیت این موضوع برای والدین، بهتر است برای هر اقدامی در رابطه با اجازه خروج از کشور فرزند یا ممنوع الخروج کردن او، با افرادی که در این زمینه اطلاعات کافی دارند مشورت کنید.
مشاوران و وکلای ما در پلتفرم حقوقی ترازو می‌توانند در طی کردن این مسیر حقوقی شما را همراهی کنند.