جرم استفاده از اینترنت ماهواره ای و استارلینک

استفاده از اینترنت به صورت ماهواره‌ای در دو سال اخیر بسیار مطرح شده است و به دلیل تعارضاتی که ممکن است برای حکمرانی در فضای مجازی به وجود آورد، برخی استفاده از چنین امکانی را جرم می‌دانند و معتقد به برخورد دولت با این امر هستند. در این مقاله قصد داریم تا با نگاه به قوانین کنونی کشور، به بررسی این نکته بپردازیم که آیا استفاده از اینترنت ماهواره ای جرم است یا نه؟ پس ما در این مقاله همراه باشید.

اینترنت ماهواره ای در ایران

برای اتصال به اینترنت دو راه وجود دارد: یکی از مجاری رسمی اینترنت کشور می‌گذرد و دیگری استفاده از اینترنت ماهواره ای. در این روش داده‌ها از طریق ارتباط یک دستگاه گیرنده و فرستنده با ماهواره‌هایی که امکان ارسال داده‌ دارند، منتقل شده و بر اساس پروتکل‌های مختص به خود این ارتباط برقرار می‌شود. در حال حاضر و پس از حوادث سال ۱۴۰۱ در کشور، بحث استفاده از اینترنت ماهواره ای بسیار داغ شده و بسیاری معتقدند که برخی دستگاه‌های استارلینک به شکلی قاچاق به کشور وارد شده و در حال استفاده هستند.

اما با داغ شدن این بحث، شورای عالی فضای مجازی بیانیه ای درباره مشکلات و چالش‌هایی که این نوع از ارتباط برای حکمرانی کشور به وجود می‌آورد، منتشر کرد. در این بیانیه، رئیس مرکز ملی فضای مجازی درباره وجود اینترنت ماهواره ای و ضرورت مواجهه با آن گفته بود که کارگروهی برای مواجهه با خدمات اینترنت ماهواره ای تشکیل خواهد شد. برای آن که با ورود این فناوری، حکمرانی فضای مجازی خدشه‌دار نشود، باید تدابیری صورت داد. وی همچنین خبر از قانون‌گذاری در حوزه اینترنت ماهواره ای برای کاربران و لزوم دریافت مجوز برای ارائه‌دهندگان این نوع اینترنت داده بود.

مرکز ملی فضای مجازی مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی ایران در حوزه اینترنت ماهواره ای را «بهره برداری از فرصت‌ها و پیشگیری از آسیب‌ها»، «ظرفیت‌ها و نیاز کشور»، «لزوم فعالیت اپراتورهای ماهواره‌ای در چارچوب قانون» و «تعیین راهبرد و تدوین طرح‌های کلان در کارگروه منظومه‌های ماهواره‌ای» می‌داند.

گرچه فعالیت مجموعه‌هایی مانند استارلینک در کشور، قاعدتا نیازمند اخذ مجوزهای لازم از نهادهایی مثل وزارت ارتباطات است، اما هنوز قوانین خاصی در این زمینه تهیه و تدوین نشده است.

آیا استفاده از اینترنت ماهواره ای یا استارلینک در ایران جرم است؟

در حال حاضر در مورد جرم بودن یا نبودن اینترنت ماهواره ای دو دیدگاه وجود دارد. دیدگاه نخست آن را جرم می‌داند و بیان می‌کند که برابر ماده یک قانون ممنوعیت بکارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره مصوب ۱۳۷۳ «ورود، توزیع و استفاده از تجهیزات دریافت از ماهواره جز در مواردی که قانون تعیین کرده است»، ممنوع اعلام شده است.

بنا به مراتب فوق و لحاظ آن‌که دستگاه اینترنت ماهواره ای نیز جزو تجهیزات دریافت از ماهواره تلقی می‌شود، صرف این‌که در زمان تصویب قانون این نوع تجهیزات رایج نبوده است، موجب خروج آن از شمول احکام مقرر قانونی نخواهد بود. بنا به مراتب فوق به نظر می‌رسد استفاده‌کنندگان از آن مشمول اطلاق ماده ۹ قانون ممنوعیت به کارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره هستند.

اما دیدگاه دوم که به نظر نزدیک به واقع است بیان می‌کند که موضوع قانون ممنوعیت به کارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره مصوب ۱۳۷۳ همان‌گونه که از نام آن پیداست و در مواد مختلف این قانون از جمله ماده ۵ و همچنین به صراحت در ماده ۱۴ آیین‌نامه اجرایی آن مصوب ۱۳۷۴ (اصلاحی ۱۳۷۵) اشاره شده است، صرفاً «تجهیزات گیرنده برنامه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای» است و دستگاه دریافت و ارسال اطلاعات اینترنت ماهواره ای (استارلینک) از شمول قلمرو این قانون خارج است.

اولاً، در زمان تصویب قانون یادشده (سال ۱۳۷۳) اینترنت ماهواره ای در کشور ایران اصولاً مطرح نبوده و موضوعیت نداشته و سالبه به انتفاء موضوع بوده است. ثانیاً، قانون پیش‌گفته صرفاً ناظر به دستگاه‌های دریافت صدا و تصویر برنامه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای است؛ ولی اینترنت ماهواره ای، دستگاه «ارسال و دریافت اطلاعات» به شمار می‌رود که از نظر فنی و تخصصی از یکدیگر متفاوتند.

بر این پایه و با توجه به اصل قانونمندی جرایم و مجازات‌های مذکور در اصل ۳۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مواد ۲، ۱۰، ۱۲، ۱۳ و ۱۸ قانون مجازات اسلامی و لزوم کشف نظر مقنن در مقام تفسیر قانون و با عنایت به لزوم تفسیر مضیق قوانین کیفری، استفاده از تجهیزات ارسال و دریافت اطلاعات اینترنت از طریق ماهواره جرم نیست و نباید مرتکب را مجرم دانست. به عبارت دیگر با توجه به این که قانون به صراحت چنین امری را جرم ندانسته، استفاده از اینترنت ماهواره ای جرم نیست.

خرید و نگه‌داری تجهیزات اینترنت ماهوار‌ه ای

بیان شد که استفاده از اینترنت ماهواره ای جرم نیست. اما باید توجه داشت که با توجه به اینکه ورود تجهیزات استفاده از اینترنت ماهواره ای به صورت رسمی انجام نگرفته و تنها از طریق قاچاق و بدون رعایت تشریفات قانونی مندرج در بند «ت» ماده ۱ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز وارد کشور می‌شوند، مطابق مواد ۱۸ و ۱۸ مکرر این قانون، کالای قاچاق محسوب و حمل، نگهداری، عرضه یا فروش این دستگاه‌ها مشمول تخلفات قانون یادشده است. بر اساس این مواد مرتکب به ضبط اموال قاچاق و همچنین جریمه نقدی محکوم خواهد شد.

سخن پایانی

استفاده از اینترنت ماهواره ای که این روزها بسیار درباره آن سخن گفته می‌شود، امری است که نیازمند تدوین قوانین مناسب و کارآمد در این حوزه است. البته طبیعی است که در صورت حکمرانی صحیح در فضای مجازی اساسا نیازی به طرح چنین مباحثی در کشور وجود نخواهد داشت. اما در حال حاضر با نگاهی وسعت‌یافته باید حکم به جرم نبودن استفاده از چنین امکانی داد. شما نیز در صورتیکه در این زمینه سوالی دارید، بهتر است آن را با مشاوران ما در پلتفرم حقوقی ترازو در میان گذارید تا پاسخ خود را دریافت کنید.

سوالات متداول