یکی از مسائلی که در زمان طلاق یا فسخ نکاح یا فوت شوهر همیشه مورد بحث بوده، مدت زمانی است که زن باید برای ازدواج مجدد صبر کند که در حقوق و شرع با نام عده زن شناخته می‌شود. در قانون مدنی ما که برگرفته از شرع اسلام است، برای عده زن تعاریف و مقرراتی بیان شده که در این مطلب با آنها آشنا می‌شوید.
تعریف عده زن
به مدت زمانی که زن باید پس از جدایی یا فوت شوهر، برای ازدواج دوباره صبر کند، در اصطلاح فقهی و قانونی عده گفته می‌شود. این مدت به نوع جدایی و شرایط زن بستگی دارد و در شرایط مختلف، متفاوت خواهد بود. باید بدانید که اگر زن در مدت عده اقدام به ازدواج مجدد کند، این ازدواج باطل است و اگر با علم و آگاهی این کار را انجام دهند، آن زن و مرد برای همیشه به یکدیگر حرام می‌شوند.
فلسفه عده زن
در شرع اسلام این قانون برای جلوگیری از اختلاط نسل بیان شده است که در روابط اجتماعی و خانوادگی بسیار مهم است. هم‌چنین رعایت احترام شوهر پس از فوت یکی دیگر از دلایل رعایت عده به شمار می‌رود. امّا دلیل مهم‌تری که وجود دارد این است که این مدت مهلتی مناسب برای تفکر به زن و شوهر می‌دهد تا بتوانند دوباره به زندگی مشترک بازگردند.
انواع عده
عده را می‌توان بر اساس مواردی که در قانون بیان شده و مدت آن، به دو دسته کلی تقسیم کرد: عده طلاق و فسخ نکاح و عده وفات شوهر. البته در مورد ازدواج موقت نیز این مدت متفاوت خواهد بود که در ادامه شرایط هر کدام را توضیح خواهیم داد:
عده در طلاق (عادی یا طلاق توافقی)
همان‌طور که پیش از این اشاره شد، مدت عده زن به شرایط زن بستگی دارد و طبق همین اصل، عده در طلاق و فسخ نکاح به سه نوع تقسیم می‌شود:
- زن آبستن: اگر زن پس از طلاق حامله باشد، طبق ماده ۱۱۵۳ قانون مدنی، باید تا زمان به دنیا آمدن فرزند برای ازدواج مجدد، صبر کند.
- زن غیرآبستن: در ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی تصریح شده است که در زمان فسخ نکاح یا طلاق، مدت زمان عده سه طهر (یعنی اتمام سه دوره عادت ماهانه) است. اما اگر زن با اقتضای شرایط سنی عادت ماهانه نداشته باشد، این مدت به سه ماه تغییر می‌کند.
- زنی که عده ندارد: در ماده ۱۱۵۵ قانون مدنی آمده است که اگر زن یائسه باشد، یعنی با شرایط سنی امیدی به بارداری مجدد نداشته باشد یا بین او و شوهرش نزدیکی اتفاق نیفتاده باشد، در زمان فسخ نکاح و طلاق، عده ندارد. امّا اگر در هر دو صورت شوهر فوت کرده باشد، باید عده وفات رعایت شود.
عده وفات
مدت زمانی است که زن باید پس از فوت شوهر خود برای ازدواج دوباره صبر کند. بر اساس ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی، این عده در ازدواج دائم و موقت، چهار ماه و ده روز است. امّا اگر زن حامله باشد، این مدت تا زمان وضع حمل ادامه دارد؛ به شرط این که فاصله بین فوت مرد و وضع حمل بیش از چهار ماه و ده روز باشد. در غیر این صورت مدت عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.
عده عقد موقت
در ازدواج موقت نیز اگر جدایی به صورت طلاق، بذل مدت یا پایان مدت ازدواج باشد، مدت عده بر اساس ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی، دو طهر است. امّا اگر زن با اقتضای سنی عادت ماهانه نداشته باشد، این مدت به ۴۵ روز کاهش می‌یابد.
مانند موارد قبل اگر زن حامله باشد، مدت عده تا زمان وضع حمل خواهد بود و در صورت وفات شوهر، مدت عده تابع قانون عده وفات است.
خواستگاری در زمان عده زن
یکی از سوالات رایج درباره عده زن این است که آیا می‌توان از زنی که در مدت عده قرار دارد، خواستگاری کرد یا خیر؟ پاسخ این مسئله بستگی به نوع طلاق دارد؛ اگر طلاق از نوع رجعی باشد (یعنی زن هنوز در زوجیت شوهر قبلی است و او می‌تواند بدون ازدواج مجدد به زن رجوع کند)، از نظر قانون شرع خواستگاری از او چه با صراحت و چه با کنایه، حرام است.
در اقسام دیگر طلاق هم اگر زن در مدت عده باشد، خواستگاری با صراحت جایز نیست، امّا اگر به صورت اشاره و کنایه باشد، مانعی برای این کار نخواهد بود.
سخن آخر
پس از آشنایی با احکام مربوط به عده زن (عده در طلاق – عده در وفات – عده در عقد موقت و خواستگاری در زمان عده زن)، همیشه در این رابطه یا در طی کردن مراحل جدایی نیاز به مشورت حقوقی و راهنمایی آگاهانه خواهید داشت که پلتفرم حقوقی ترازو این کار را برای شما آسان کرده است.
سوالات متداول
عده زن چیست؟
به مدت زمانی که زن باید پس از جدایی یا فوت شوهر، برای ازدواج دوباره صبر کند، در اصطلاح فقهی و قانونی، عده گفته می‌شود.
حکم رابطه در زمان عده عقد موقت چیست؟
چه در ازدواج دائم و چه در ازدواج موقت اگر زن در مدت عده اقدام به ازدواج مجدد کند، این ازدواج باطل است و اگر با علم و آگاهی این کار را انجام دهند، آن زن و مرد برای همیشه به یکدیگر حرام می‌شوند.
عده طلاق سه طهر است یعنی چه؟
یعنی اتمام سه دوره عادت ماهانه