معاونت در جرم و مجازات معاون جرم
گاهی ممکن است شخصی فرد مجرم را تحریک به انجام جرم کرده باشد یا به نحو دیگری معاونت در جرم انجام شده، داشته باشد که قانون برای این موارد نیز به تناسب تأثیر عمل انجام شده، مجازات تعیین کرده است. در این مطلب شما را با مقوله معاون جرم آشنا خواهیم کرد.
تعریف معاونت در جرم
واژه معاونت یک کلمه عربی است به معنی یاری کردن یا مساعدت؛ امّا از نظر حقوقی شخصی که بدون دخالت فیزیکی و فقط به صورت غیرمستفیم در انجام جرم، تأثیر داشته باشد، معاون جرم محسوب می‌شود. گفتنی است که انجام دهنده جرم خود فرد مجرم است و معاون جرم فقط به عملی شدن نتیجه جرم کمک می‌کند.
البته باید بدانید که فردی که مرتکب معاونت در جرم می‌شود باید از قصد و نیّت مجرم باخبر بوده باشد و بداند که دخالتش در وقوع جنایت تأثیرگذار است، به عبارت دیگر معاون جرم که به او مباشر نیز گفته می‌شود و مجرم باید هر دو یک هدف داشته باشند.
مصادیق معاونت در جرم
بر اساس قانون مجازات اسلامی کسی که فرد دیگری را برای انجام جرم تحریک یا ترغیب کند یا این کار را با تهدید و وسوسه مجرم انجام دهد یا توسط نیرنگ، فریب و دسیسه یا سوء استفاده از قدرت باعث وقوع جرم شود، معاون جرم محسوب خواهد شد.
هم‌چنین فردی که با آگاهی و از روی قصد وسایل انجام جرم را فراهم کند و یا راه‌های انجام جرم را با وجود آگاهی از نیّت مجرم، به او ارائه دهد یا عمدا و از روی آگاهی انجام جرم را آسان کند، معاونت در جرم انجام داده است.
بنا بر توضیحات ارائه شده، مصادیق معاونت در جرم عبارتند از: تهدید، تطمیع (وسوسه)، تحریک، ترغیب، فریب، نیرنگ، سوء استفاده از قدرت، آسان کردن وقوع جرم، فراهم کردن وسایل انجام جرم و دسیسه.
تهدید به عنوان جرم مستقل:
در این خصوص باید گفت که معاون جرم باید با رفتار و عمل، مجرم را به انجام جرم تحریک کرده باشد و اگر مجرم فقط به دلیلی از او می‌ترسیده، معاونت در جرم محسوب نمی‌شود. در تهدیدی که اراده از مجرم سلب نشده باشد، حکم تهدیدکننده معاونت در جرم است ولی اگر تهدید اکراه محسوب شود، یعنی قدرت اراده را از مجرم بگیرد، فرد مجرم هیچ مسئولیتی نداشته و تمام جرم به گردن تهدیدکننده است.
گفتنی است که در قانون، تهدید به دادن نوشته، امضاء، مهر یا سند و هم‌چنین تهدید با هر نوع اسلحه سرد و گرم، به عنوان جرمی مستقل محسوب می‌شود.
تطمیع به صورت جرم مستقل:
در این روش معاون با وعده‌های مالی و مادی، مجرم را برای انجام عمل خلاف، برمی‌انگیزد و فرقی ندارد که به وعده خود عمل کرده باشد یا خیر و در هر صورت معاونت در جرم اتفاق افتاده است. تطمیع در صورت به عنوان جرم مستقل انگاشته می‌شود:
- تطمیع برای خرید و فروش آراء در انتخابات‌های رسمی کشور.
- تطمیع کردن افراد یا گروه‌ها به انجام جرم علیه حیثیت، امنیت و منافع کشور چه در داخل و چه در خارج کشور.
تحریک به عنوان جرم مستقل:
تحریک باید دارای ویژگی‌های زیر باشد تا به عنوان معاونت یا جرمی مستقل تلقی شود:
- مستقیم باشد، یعنی به وضوح بیان شده و به مجرم القاء شده باشد.
- فردی باشد، یعنی تحریک به صورت کلی بیان نشده باشد و مخاطب آن معلوم باشد.
- مؤثر باشد، یعنی در اثر تحریک جرمی واقع شده باشد یا شروع به جرم انجام شده باشد.
در موارد دیگری نیز قانون تحریک در معاونت در جرم را جرمی مستقل محسوب می‌کند:
- تحریک به فرار از مقابل دشمن در جنگ.
- تحریک مردم به کشتار و جنگ با هم برای تخریب امنیت ملی که به عنوان جرمی مستقل مجازات می‌شود.
هم‌چنین باید بدانید که موارد دیگری نیز در قالب دسیسه، سوء استفاده از قدرت و آسان کردن وقوع جرم، وجود دارد که به عنوان جرم‌هایی مستقل محسوب می‌شوند.
شرایط تحقق معاونت در جرم
برای اینکه شخصی معاون جرم محسوب شود، طبق قانون باید چند شرط وجود داشته باشد که در ادامه آنها را می‌خوانید:
جرم بودن عمل انجام شده:
اولین شرط برای تحقق معاونت در جرم، این است که عمل انجام شده جرم باشد، بنابراین اگر کسی فرد دیگری را به کاری تحریک کند که از نظر قانون جرم محسوب نمی‌شود حتی اگر آن کار انجام شود، معاونت در جرم نیز بی‌معنا خواهد بود.
یکی بودن نیّت:
به این معنا است که باید قصد معاون از کمک به مجرم با نیّت مجرم یکسان بوده باشد؛ مثلا اگر فردی برای شخص دیگری اسلحه شکاری تهیه کند، به این تصور که آن را برای شکار می‌خواهد ولی طرف دوم از اسلحه برای قتل استفاده کند، طرف اول معاون جرم نیست.
انجام عمل معاون پیش از مباشر یا هم‌زمان با آن:
بر این اساس کارهایی که مباشر پس از وقوع جرم، انجام می‌دهد، معاونت در جرم محسوب نخواهد شد. مثلا اگر شخصی به عنوان مباشر با سوء استفاده از قدرتش، پس از انجام جرم، به شخصی که در نتیجه آن آسیب دیده اجازه شکایت ندهد، به عنوان معاون جرم محاکمه نمی‌شود.
به انجام رسیدن کار معاون:
یعنی کاری که معاون جرم برای تحریک یا ترغیب مجرم شروع کرده باید به اتمام رسیده باشد یا موفق به انجام آن شده باشد، بنابراین اگر فردی موفق نشده باشد شخص دیگری را برای انجام جرمی تحریک کند، هرچند قصد آن را داشته است، مشمول مجازات نمی‌شود.
تأثیرگذار بودن عمل معاون:
همان‌طور که مشخص است عملی که معاون جرم انجام می‌دهد باید بر انجام جرم توسط مجرم مؤثر بوده باشد تا بتوان او را معاون تلقی کرد.
اجرایی شدن جرم یا وقوع شروع به جرم:
بر این اساس اگر فرد اول، شخص دیگری را برای انجام جرمی تحریک یا تشویق کند ولی فرد دوم اقدامی برای انجام آن نکرده باشد، نمی‌توان فرد اول را به جرم معاونت در جرم محاکمه کرد امّا اگر فرد دوم حتی شروع به انجام جرم کند، فرد اول معاون محسوب می‌شود.
مجازات معاونت در جرم
در قانون مجازات اسلامی آمده است که اگر در قانون یا شرع برای معاونت در جرم مجازاتی تعیین شده باشد، باید همان مجازات اعمال شود امّا اگر مجازاتی معیّن نشده باشد، معاون جرم به صورت زیر مجازات خواهد شد:
- برای جرائمی که مجازات آنها اعدام یا حبس ابد است، حکم معاون جرم حبس تعزیری درجه دو یا سه خواهد بود.
- در خصوص سرقت حدی و قطع عضو به صورت عمد، مجازات معاونت در جرم حبس تعزیری درجه پنج یا شش است.
- در مورد جرم‌هایی که مجازات آنها در قانون شلاق حدی است، حکم معاون، ۳۱ تا ۷۴ ضربه شلاق تعزیری درجه شش خواهد بود.
- و در جرم‌هایی که موجب تعزیر هستند، مجازات معاون جرم، یک تا دو درجه از حکم مجرم پایین‌تر خواهد بود. در این مورد حکم معاون از نوع حکم مجرم است مگر در موارد انفصال دائم، مصادره اموال و انتشار حکم در رسانه‌ها که در خصوص معاون در این موارد، حکم جزای نقدی درجه چهار، شش یا هفت خواهد بود.
جمع‌بندی
اکنون با مسائل حقوقی مرتبط با معاونت در جرم آشنا شدید و می‌دانید که معاون جرم کیست، امّا همیشه برای مشاوره در این رابطه یا برای کمک گرفتن در مورد مسائل دیگر کیفری حتما روی کارشناسان زبده در پلتفرم حقوقی ترازو حساب کنید.