ممکن است در برخی از پرونده‌های حقوقی مانند تقسیم ورثه یا ورشکستگی با اصطلاح دیون ممتاز مواجه شده باشید اما منظور از دیون ممتاز چیست؟ این دیون شامل چه مواردی می‌شوند؟ در این مقاله، هرآنچه باید درباره دیون ممتاز بدانید را می‌خوانید.
منظور از دیون ممتاز چیست؟
وقتی فردی ورشکسته می‌شود یا فوت می‌کند، تمام دیون و بدهی‌های او حال می‌شوند و باید به طلبکاران پرداخت شوند. بااین‌حال، در برخی موارد، دارایی‌های فرد ورشکسته یا متوفی برای پرداخت دیون او کافی نیست. در این صورت، ابتدا برخی از دیون او که با نام دیون ممتازه شناخته می‌شوند، پرداخت خواهند شد.
به عبارت ساده‌تر، دیون ممتاز به دیونی گفته می‌شود که به موجب قانون، پرداخت آنها نسبت به سایر دیون متوفی یا فرد ورشکسته اولویت دارد. دیون ممتازه در نظام حقوقی ایران طبقه‌بندی شده‌اند و بر اساس قوانین امور حسبی و اجرای احکام مدنی پرداخت می‌شوند.
دیون ممتازه در قانون امور حسبی
مهم‌ترین قانون مربوط به پرداخت دیون ممتاز قانون امور حسبی است. در ماده ۲۲۶ این قانون، دیون ممتازه به پنج طبقه کلی تقسیم شده‌اند و طلبکاران به ترتیب از طبقات اول تا پنجم برای دریافت بدهی خود اولویت دارند. ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی به این شرح است:
«ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای اداء تمام دیون کافی نباشد، ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم می‌شود. مگر اینکه آن را بدون شرط قبول کرده باشند که در این صورت مطابق ماده ۲۴۶ مسئول خواهند بود.
در هنگام تقسیم دیونی که به موجب قوانین دارای حق تقدم می‌باشند، رعایت ترتیب تقدم الزامی است. بستانکاران ذیل، هر یک به‌ترتیب از حق تقدم نسبت به سایرین برخوردارند:
طبقه اول
- الف- حقوق خدمه خانه برای مدت سال آخر قبل از فوت.
- ب- حقوق خدمتگذاران بنگاه متوفی برای مدت شش ماه قبل از فوت.
- ج- دستمزد کارگرانی که روزانه یا هفتگی مزد میگیرند برای مدت سه ماه قبل از فوت.
طبقه دوم
طلب اشخاصی که مال آنها به عنوان ولایت یا قیمومت تحت اداره متوفی بوده نسبت به میزانی که متوفی از جهت ولایت و یا قیمومت مدیون شده است. این نوع طلب در صورتی دارای حق تقدم خواهد بود که موت در دوره قیمومت یا ولایت و یا در ظرف یک سال بعد از آن واقع شده باشد.
طبقه سوم
طلب پزشک و داروفروش و مطالباتی که به مصرف مداوای متوفی و خانوادهاش در ظرف سال قبل از فوت رسیده است.
طبقه چهارم
طبقه پنجم
سایر بستانکاران.»
دیون ممتاز در قانون اجرای احکام مدنی
دومین قانونی که در آن درباره دیون ممتازه صحبت شده، قانون اجرای احکام مدنی است. در ماده ۱۴۸ این قانون نیز دیون ممتاز به چهار دسته تقسیم شده که به ترتیب از اول تا چهارم نسبت به یکدیگر اولویت دارند. متن ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی به این شرح است:
«در هر مورد که اجراییه‌های متعدد به قسمت اجراء رسیده باشد، دادورز (مامور اجرا) باید حق تقدم هر یک از محکوم‌لهم را به ترتیب زیر رعایت نماید:
- اگر مال منقول یا غیر منقول محکوم‌علیه نزد محکوم‌له رهن یا وثیقه یا مورد معامله شرطی و امثال آن یا در توقیف تامینی یا اجرایی باشد، محکوم‌له نسبت به مال مزبور به میزان محکوم‌به بر سایر محکوم‌لهم حق تقدم خواهد داشت.
- خدمه خانه و کارگر و مستخدم محل کار محکوم‌علیه نسبت به حقوق و دستمزد شش ماه خود.
- نفقه زن و هزینه نگهداری اولاد صغیر محکوم‌علیه برای مدت شش ماه و مهریه تا میزان دویست هزار ریال.
- بستانکاران طبقات مذکور در بندهای دوم و سوم نسبت به بقیه طلب خود و سایر بستانکاران.»
دیون ممتازه متوفی
در صورتی که فرد بدهکاری فوت کند و ترکه او برای پرداخت دیون کافی نباشند، طبق ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی، ابتدا دیون ممتاز او پرداخت خواهند شد. این دیون طبق ماده ۲۲۵ این قانون، پس از پرداخت هزینه‌های کفن و دفن او پرداخت می‌شوند. در ماده ۲۲۵ مقرر شده که:
«دیون و حقوقی که به عهده متوفی است بعد از هزینه کفن و دفن و تجهیز متوفی و سایر هزینه‌های ضروری از قبیل هزینه حفظ و اداره ترکه باید از ترکه داده شود.»
دیون ممتاز تاجر ورشکسته
دیون ممتازه فردی که ورشکسته شده و دارایی‌های او برای پرداخت همه دیون کافی نیستند نیز به موجب قوانین اجرای احکام مدنی و قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی پرداخت می‌شوند. طبق ماده ۵۸ قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی، پرداخت طلب‌های دارای وثیقه بر سایر طلب‌ها اولویت دارد. سایر طلب‌ها نیز به ترتیب و در پنج طبقه پرداخت می‌شوند. شرح ماده ۵۸ قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی از این قرار است:
«بستانکارانی که دارای وثیقه اند نسبت به حاصل فروش مال مورد وثیقه در برگ تقسیم حاصل فروش مقدم بر سایر بستانکاران قرار داده می‌شود.
طلب‌هایی که دارای وثیقه نیست و همچنین باقیمانده طلب‌هایی که دارای وثیقه بوده و تمام آن از فروش وثیقه پرداخت نشده به ترتیب طبقات زیر بر یکدیگر مقدمند و در تقسیم‌‌نامه حاصل فروش اموال متوقف این تقدم رعایت و قید می‌شود.
طبقه اول
- الف- حقوق خدمه خانه برای مدت سال آخر قبل از توقف.
- ب- حقوق خدمتگزاران بنگاه ورشکسته برای مدت شش ماه قبل از توقف.
- ج – دستمزد کارگرانی که روزانه یا هفتگی مزد میگیرند برای مدت سه ماه قبل از توقف.
طبقه دوم
طلب اشخاصی که مال آنها به عنوان ولایت یا قیمومت تحت اداره ورشکسته بوده نسبت به میزانی که ورشکسته از جهت ولایت و یا قیمومت مدیون شده است. این نوع طلب در صورتی دارای حق تقدم خواهد بود که توقف در دوره قیمومت یا ولایت و یا در ظرف یکسال از انقضای آن اعلام شده باشد.
طبقه سوم
طلب پزشک و داروفروش و مطالباتی که به مصرف مداوای مدیون و خانوادهاش در ظرف سال قبل از توقف رسیده است.
طبقه چهارم
- الف- نفقه زن مطابق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی.
- ب- مهریه زن تا میزان ده هزار ریال به شرط آنکه ازدواج اقلاً پنج سال قبل از توقف واقع شده باشد و نسبت به مازاد جزء سایر دیون محسوب می‌شود.
طبقه پنجم
سایر بستانکاران.»
سخن پایانی
هنگام فوت یا ورشکستگی یک فرد، دیون و بدهی‌های او حال می‌شوند و باید پیش از تقسیم ترکه میان وراث، پرداخت شوند. بااین‌حال، در برخی موارد، ترکه یا دارایی‌های فرد برای پرداخت تمام دیون کافی نیستند. در این صورت، دیون ممتاز او به ترتیبی که در قوانین امور حسبی، اجرای احکام مدنی و اداره تصفیه امور ورشکستگی مقرر شده، پرداخت می‌شوند.
در صورتی که با پرونده حقوقی مربوط به فوت یا ورشکستگی مواجه شده باشید، باید با این قوانین و سایر مقررات روز در این زمینه آشنا باشید. این موضوع ریزه‌کاری‌هایی دارد که فقط یک وکیل حقوقی باتجربه آنها را می‌داند. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم که برای حل مشکلات حقوقی خود در این زمینه از یکی از وکلای باتجربه و حرفه‌ای پلتفرم حقوقی ترازو کمک بخواهید.
سوالات متداول
دیون ممتاز کدامند؟
به دیونی گفته می‌شود که در صورت کافی نبودن دارایی یا ترکه فرد ورشکسته یا متوفی، پرداخت آنها نسبت به سایر دیون تقدم دارند. این دیون در مواد ۲۲۶ قانون امور حسبی، ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی و ۵۸ قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی مورد اشاره قرار گرفته‌اند.