بررسی قرار کفالت در امور کیفری

کفیل، کفالت و وجه الکفاله، شاید این کلمات برای بعضی از شما دوستان که این مقاله را می‌خوانید آشنا باشد، ولی دانستن این موضوع که این کلمات بیانگر چه چیزی هستند و اینکه شرایط صدور قرار وکالت و اخذ وجه الکفاله چیست، برای متهم و کفیل او از اهمیت فراوانی برخوردار است. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. 

قرار کفالت یعنی چه؟

ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می‌دارد که به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی، جلوگیری از فرار یا مخفی شدن او و تضمین حقوق بزه‌دیده و جبران ضرر و زیان وی، پس از تفهیم اتهام و تحقیق لازم در صورت وجود دلایل کافی، یکی از قرارهای گفته شده در این ماده را صادر می‌کند که از رایج‌ترین  این قرارها می‌توان به قرار کفالت اشاره کرد.

کفیل کیست؟ 

در قرار کفالت، شخصی در مقابل مقام قضایی متعهد می‌شود که فرد متهم را در مواقعی که نیاز به حضور وی است، حاضر نماید که به این شخص کفیل گفته می‌شود. زمانی این شخص از جانب مقام قضایی به عنوان کفیل مورد پذیرش قرار می‌گیرد که عقل، رشد و همچنین اعتبار و توانایی مالی او برای مقام قضایی محرز باشد. معمولاً این توانایی مالی با سپردن فیش حقوقی، سند مالکیت خانه یا ماشین و یا پروانه کسب و…   به اثبات می‌رسد. 

وجه الکفاله چیست؟ 

وجه الکفاله آن مالی است که توسط مقام قضایی برای تحویل متهم توسط کفیل، در قرار کفالت تعیین می‌شود و کفیل متعهد می‌شود در صورت عدم تحویل متهم، آن را پرداخت کند. 

میزان وجه الکفاله در هر پرونده می‌تواند متفاوت باشد، این بستگی به نوع جرم ارتکابی و مجازاتی که در قانون برای این جرم در نظر گرفته شده و همچنین سوابق کیفری متهم، وضعیت خانوادگی و اجتماعی او و احتمال فرار یا مخفی شدن متهم و از بین رفتن آثار جرم دارد. ولی در هر صورت مطابق ماده ۲۱۹ قانون آیین دادرسی کیفری نباید مقدار وجه الکفاله از میزان خسارتی که به بزه‌دیده وارد شده کمتر باشد. 

قبول کفالت توسط مقام قضایی 

زمانی که در پرونده برای متهم قرار کفالت صادر می‌شود، متهم باید شخصی را به عنوان کفیل معرفی کند. با احراز شرایطی که در مبحث کفیل به بیان آن پرداختیم و با تعیین میزان وجه الکفاله و سپردن تضمینی از جانب کفیل برای وجه الکفاله، قرار قبولی کفالت توسط مقام قضایی صادر می‌شود. 

مقام قضایی پس از پذیرش کفیل به او متذکر می‌شود که در صورت احضار متهم و عدم حضور متهم یا عدم معرفی متهم از سوی وی، مبلغ وجه الکفاله ضبط خواهد شد. پس از آن مقام قضایی اقدام به صدور قرار قبولی کفالت می‌کند که این قرار به امضای مقام قضایی و کفیل می‌رسد. 

موارد رفع مسئولیت از کفیل

مسئولیت کفیل احضار متهم در مرجع قضایی است و در موارد زیر این مسئولیت از بین می‌رود. 

• طبق ماده ۲۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری، کفیل می‌تواند در هر مرحله از تحقیقات و دادرسی با معرفی و تحویل متهم، از خود رفع مسئولیت کند.
• در صورت فوت کفیل، قبل از دستور ضبط وجه الکفاله، قرار قبولی کفالت منتفی می‌شود و متهم باید کفیل جدیدی معرفی نماید.  
• با اجرای کامل مجازات، حبس متهم و یا تبرئه شدن او و مختومه شدن پرونده به هر دلیلی قبل از صدور دستور اخذ و ضبط وجه الکفاله توسط دادستان، قرار کفالت از بین می‌رود. 
• هرگاه اخطار به کفیل برای تحویل دادن متهم داده شد و وی متهم را حاضر کرد. 
• در صورت فوت متهم 

شرایط ضبط وجه الکفاله 

در صورتی که نیاز به حضور متهم در مرجع قضایی باشد، این موضوع به متهم ابلاغ می‌شود. اگر متهم بدون عذر موجهی در مرجع قضایی حاضر نشود، به کفیل وی ابلاغ می‌شود که تا یک ماه، متهم را تحویل دهد. این ابلاغ باید به صورت واقعی انجام شده باشد.

یعنی کفیل به طور کامل از موضوع ابلاغ اطلاع کسب کند، مگر این که ثابت شود کفیل یا متهم با قصد عدم امکان ابلاغ واقعی شرایطی را ایجاد کردند که ابلاغ به صورت قانونی صورت پذیرد، در این صورت  ابلاغ قانونی اخطاریه برای ضبط وجه الکفاله کافی است. با ابلاغ واقعی اگر کفیل نخواهد یا نتواند متهم را تحویل دهد، وجه الکفاله ضبط خواهد شد.

دستور ضبط وجه الکفاله 

اگر با وجود ابلاغ واقعی به کفیل، وی نتواند متهم را تحویل دهد، به دستور دادستان وجه الکفاله اخذ و ضبط می‌شود. متهم یا کفیل می‌توانند اعتراض خود را نسبت به این موضوع اعلام کنند. اجرایی شدن این دستور پس از پایان مهلت اعتراض و قطعیت آن بدون صدور اجراییه در اجرای احکام کیفری و مطابق مقررات اجرای احکام مدنی اجرا می‌شود. 

گاهی شرایطی به وجود می‌آید که ضبط وجه الکفاله انجام نمی‌شود یا به صورت کامل اجرایی نمی‌شود. برای مثال اگر قبل از دستور دادستان مبنی بر اخذ و ضبط وجه الکفاله، کفیل فوت کند، امکان ضبط وجه الکفاله وجود نخواهد داشت.

از دیگر موارد، زمانی است که دادستان دستور اخذ وجه الکفاله را صادر کرده ولی هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است و متهم حاضر می‌شود یا کفیل او را حاضر می‌کند. در این صورت فقط یک چهارم از وجه الکفاله اخذ می‌شود و اعتبار قرار تامین صادره به قوت خودش باقی است. همچنین اگر کفیل رفع مسئولیت خودش را درخواست نکند، مکلف است نسبت به تکمیل وجه قرار اقدام کند و اگر رفع مسئولیت خودش را درخواست کند، متهم باید کفیل جدید معرفی کند. 

اعتراض به دستور ضبط وجه الکفاله  

مطابق ماده ۲۳۵ قانون آیین دادرسی کیفری پس از اینکه دستور اخذ وجه الکفاله توسط دادستان صادر شد و به متهم و کفیل ابلاغ شد، آنها ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ فرصت دارند که نسبت به این دستور در دادگاه کیفری اعتراض کنند. به این اعتراض خارج از نوبت رسیدگی می‌شود و رای آن قطعی است. 

دلایل اعتراض متهم یا کفیل می‌تواند موارد ذیل باشد:   

• هرگاه مدعی شوند در اخذ وجه الکفاله یا ضبط آن مقررات مربوط رعایت نشده است. 
• هرگاه مدعی شوند متهم در موعد مقرر حاضر شده یا او را حاضر کرده‌اند یا شخص ثالثی متهم را حاضر کرده است. 
• هرگاه مدعی شوند متهم به دلیل عذر موجه نتوانسته حاضر شود یا کفیل به دلیل عذر موجه نتوانسته متهم را حاضر کند. 
• هرگاه مدعی شوند پس از صدور قرار قبولی کفالت، معسر شده‌اند. 
• هرگاه کفیل مدعی شود که تحویل متهم ، به دلیل فوت وی، در مهلت مقرر ممکن نبوده است. 

سخن پایانی 

ضبط وجه الکفاله برای زمانی است که حضور متهم در مرجع قضایی الزامی است. اگر حضور متهم در مرجع قضایی لازم نباشد، ولی با این حال او را برای اخذ آخرین دفاع احضار کنند و متهم حاضر نشود، این عدم حضور نمی‌تواند باعث صدور دستور ضبط وجه الکفاله شود. 

قرارکفالت شدیدترین قرار تامین کیفری بعد از بازداشت و وثیقه محسوب می‌شود که داشتن اطلاعات کامل در رابطه با آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورتی که به مشاوره و وکیل متخصص در این زمینه نیاز داشتید حتماً از مشاورین و وکلای حرفه‌ای ما در پلتفرم حقوقی ترازو کمک بگیرید.