شکایت از پزشکان متخلف چگونه انجام میشود؟
تقصیر در پزشکی چون به طور مستقیم با جسم و جان انسان در ارتباط است یک امر با حساسیت بالا و مخاطره آمیز است. پزشک با وجدان نهایت دقت، تمرکز و دانش خود را برای درمان بیمارانش به کار می‌گیرد، اما اگر در جایی دچار تقصیر و سهل انگاری شد، قانون او را مسئول می‌شناسد.
افراد جامعه باید بدانند در مواجهه با تقصیر جرایم پزشکی، قانون چگونه از آنها حمایت میکند و حق طرح شکایت را برای آنها پیش بینی کرده است. شناخت این حق و نحوه طرح آن و قدرتی که در بازداشتن سایر پزشکان در ارتکاب تقصیر دارد، بسیار اهمیت دارد. در ادامه به صورت مفصل در مورد نحوه شکایت از پزشکان صحبت می‌کنیم.
امکان شکایت از پزشک
شکایت از پزشکان ممکن است به دو دلیل انجام شود. گاهی پزشک مرتکب رفتاری تخلف آمیز میشود که این رفتار تخلف آمیز باید توسط مجموعه صنفی پزشکان یا همان سازمان نظام پزشکی مورد بررسی قرار گرفته و مجازات‌های انتظامی خاصی را در پی خواهد داشت. برای مثال، پزشکی که مبلغ ویزیتی بیش از مبلغ مصوب دریافت میکند، مرتکب تخلف انتظامی شده و این تخلف از طریق سازمان نظام پزشکی قابل پیگیری است.
اما گاهی رفتار پزشک سبب ایجاد خسارت به بیمار و یا حتی فوت او می‌گردد. یعنی درمان و تشخیص و تجویزی که پزشک انجام میدهد، سبب میشود فرد دچار آسیب شده و سلامتی خود را از دست دهد و یا حتی عضوی از اعضا و یا بالاتر، جان خود را. در این گونه موارد در واقع در صورت تقصیر پزشک، وی مرتکب جرمی شده است که باید با مراجعه به دادگاه اقدام به شکایت از او کرد. البته این شکایت دارای چند و چونی است که باید به بررسی آن پرداخت.
قصور پزشکی به چه معناست؟
قصور یک پزشک که در واقع اصطلاح دقیق و علمی آن تقصیر پزشکی است، به این معناست که فعل او به دلیل تقصیر پزشک سبب ایجاد صدمه به بیمار یا فوت او گردد. در این حالت در اصطلاح می‌گوییم پزشک دچار قصور پزشکی شده است. در واقع در این حالت پزشک مرتکب جرمی غیرعمد شده که مبتنی بر تقصیر پزشک است.
ممکن است بپرسید که تقصیر پزشک شامل چه مواردی است؟ بر اساس ماده ۱۴۵ قانون مجازات اسلامی، تقصیر اعم از بی احتیاطی و بی مبالاتی است. مسامحه، غفلت، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی و مانند آنها، حسب مورد از مصادیق بی احتیاطی و بی مبالاتی است. بنابراین برای فهم بهتر قصور پزشکی بهتر است مصادیق آن را مفصل تر مورد بحث قرار دهیم.
بی احتیاطی پزشک
بی احتیاطی یعنی فعلی که پزشک نباید انجام می‌داد، ولی آن را انجام داده است. برای مثال، بیماری که فشارخون بالا دارد، در گرفتن برخی داروها محدودیت دارد. بنابراین در روند درمان، نباید از این داروها استفاده کند و اگر چنین کاری انجام دهد، مرتکب بی احتیاطی شده است. درصورتیکه در اثر چنین رفتاری (حتی به صورت غیرعمد) به بیمار صدمه وارد شود، پزشک ضامن خواهد بود و میتوان از او بابت این امر شکایت کرد.
بی مبالاتی پزشک
بی مبالاتی پزشک به این معناست که او باید کاری را انجام می‌داده اما انجام نداده است. برای مثال اگر بیمار با برخی علائم خاص که احتمال سکته قلبی و یا مغزی دارد به پزشک مراجعه کند، پزشک موظف است تا اقدام به بررسی این علائم کرده تا در صورت لزوم جلوی این امر گرفته شود. حال اگر پزشک این کار را انجام ندهد و به همین علت بیمار دچار آسیب گردد، میتوان از پزشک به دلیل بی مبالاتی در انجام وظایفش اقدام به شکایت کرد.
مواردی مانند نگرفتن شرح حال کامل از بیمار و در نتیجه تجویز داروی اشتباه و ایجاد آسیب، عدم بررسی علائم و مسائل بیمار قبل از جراحی به وسیله آزمایش یا عکس برداری و آسیب به بیمار به همین علت می‌تواند از مصادیق بارز و آشکار بی مبالاتی باشد.
اخذ برائت توسط پزشکان
اگر هنگامی که پزشک اقدام به درمان میکند، اقدامات او در این فرایند سبب صدمه بدنی یا جانی به بیمار شود، اصل بر این است که وی ضامن دیه است و باید دیه آسیبی که به بیمار وارد کرده است را بپردازد. البته این در جایی است که پزشک عمدی در ایراد صدمه به بیمار نداشته باشد. معمولا در انجام اعمال جراحی و یا فوریت‌های پزشکی، پزشکان اقدام به اخذ برائت و رضایت از بیمار می‌کنند تا بعدا دچار مشکل نشوند. اما باید بدانید که گرفتن برائت توسط پزشکان هم سبب نمی‌شود که ایشان در انجام درمان‌های خود بدون مسئولیت باشند. اما مسئولیت پزشک در درمان چگونه است؟ در مطلب بعدی به این امر خواهیم پرداخت.
مسئولیت پزشکان در انجام معالجات
گفتیم که اگر پزشک در درمان خود سبب صدمه جانی یا بدنی شود ضامن دیه خواهد بود. اما این امر در جایی است که وی مرتکب قصور یا تقصیر شده باشد. بنابراین اگر پزشکی مرتکب قصور یا تقصیر شده باشد، مطلقا ضامن است؛ حتی اگر از بیمار برائت گرفته باشد. برعکس آن نیز صادق است. یعنی پزشک اگر مرتکب قصور یا تقصیر نشده باشد، مطلقا مسئول نخواهد بود حتی اگر برائت از بیمار اخذ نشده باشد.
ممکن است بپرسید حال که در صورت قصور یا تقصیر پزشک، او مسئول است، علت گرفتن برائت توسط پزشکان چیست؟ پاسخ این است که تفاوت در اثبات قصور یا تقصیر پزشکان است. اگر پزشکی برائت از بیمار اخذ نکند و بیمار دچار آسیب شود، این پزشک است که باید ثابت کند در انجام معالجات خود دچار قصور یا تقصیر نشده است و بالعکس، اگر پزشکی اقدام به اخذ برائت کند، در صورت وقوع آسیب این بیمار است که باید اقدام به اثبات قصور یا تقصیر پزشک کند.
مسئولیت پزشک نسبت به معالجاتی که دستور آنها را به بیمار یا پرستار میدهد
گاهی اوقات پزشک در مواردی مانند انجام عمل جراحی، خود مستقیما اقدام به انجام معالجه میکند. اما گاهی نسخه‌ای را تجویز میکند و آن را به بیمار و یا پرستار میدهد تا آنها آن را اجرا کنند. سوال این است که آیا در صورت بروز آسیب و صدمه در این موارد نیز پزشک مسئول خواهد بود یا خیر؟ پاسخ این سوال را در قانون باید یافت.
بر اساس ماده ۴۹۶ قانون مجازات اسلامی، پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می‌نماید، در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است مگر آنکه مطابق ماده ۴۹۵ این قانون عمل نماید. یعنی اگر پزشک دچار قصور یا تقصیر نشده باشد، همانطور که گفته شد، ضامن نخواهد بود.
اما آیا این مسئولیت مطلق است؟ خیر. در ادامه در این ماده چنین می‌خوانیم که در موارد مزبور، هرگاه مریض یا پرستار بداند که دستور اشتباه است و موجب صدمه و تلف میشود و با وجود این به دستور عمل کند، پزشک ضامن نیست؛ بلکه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است. بنابراین اصل بر این است که در مواردی که پزشک به بیمار یا پرستار دستور معالجه میدهد، پزشک مسئول است مگر آن که پرستار یا بیمار بداند دستور اشتباه است که در این صورت بیمار یا پرستار ضامن خواهد بود.
شکایت از پزشک بابت قصور پزشکی
مطابق ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی، هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام میدهد موجب صدمه بدنی یا جانی شود، ضامن دیه است مگر آن که عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود. چنانچه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نباشد، برائت از ولی مریض دریافت میشود. همچنین مطابق تبصره یک این ماده، در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک در علم و عمل برای وی ضمان وجود ندارد، هر چند برائت اخذ نکرده باشد.
با توجه به مطالبی که گفته شد، اگر پزشکی در انجام معالجات خود مرتکب تقصر شد، یعنی در انجام معالجه مسامحه کرد، در انجام امور معالجه دچار غفلت شد، در امری که دارای مهارت پزشکی نبود اقدام به انجام معالجه کرد، نظامات و بخش‌نامه‌های وزارت بهداشت را در انجام امور پزشکی و معالجات رعایت نکرد و امثال آن، میتوان اقدام به طرح شکایت از او از طریق مراجعه به دادسرای جرایم پزشکی کرد و با اثبات موارد لازم در این‌گونه شکایات، در صورت اخذ رای، اقدام به دریافت دیه کرد.
برای ثبت شکایت از پزشکان به کجا مراجعه باید کرد؟
در حال حاضر برای ثبت شکوائیه باید از طریق دفاتر خدمات قضایی اقدام کرد و آن را ثبت کرد. قبل از انجام چنین کاری بهتر است حتما با یک وکیل در این زمینه مشورت کنید و یا از خدمات او بهره‌مند شوید. زیرا پرونده‌های تقصیر پزشکی بسیار پیچیده‌اند و رسیدن به نتیجه، نیازمند دانش کافی در این زمینه است.
پس از ثبت شکایت پرونده ممکن است به شورای حل اختلاف یا دادسرای جرایم پزشکی ارجاع شود. یکی از مراجع طرح شکایت پزشکی و رسیدگی به آن، دادسرای ویژه جرایم پزشکی است. پرونده بعد از ثبت شکایت به کمیسیون‌های پزشکی صالح ارجاع میشود و در آنجا مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از تشخیص، پرونده به شعبه دادسرا بازگردانده میشود تا پس از طی مراحل قانونی برای صدور حکم به دادگاه ارسال شود. در دادگاه های عمومی به جنبه حقوقی و جزایی عملی که پزشک مرتکب شده است رسیدگی میشود، مانند این که صدمات بدنی ناشی از تقصیر در معالجه عمد یا غیرعمد تشخیص داده شود.
شکایت از تخلفات انتظامی پزشکان
گفتیم که شکایت از پزشکان به چند روش ممکن است. در بخش قبل در مورد جرایم ارتکابی توسط پزشکان سخن گفتیم. در اینجا اما سخن از تخلفات انتظامی ایشان است. بعضی از مواردی که بر اساس آیین‌نامه انتظامی سازمان نظام پزشکی، تخلف انتظامی محسوب می‌شوند، عبارتند از:
- به کار نبردن حداکثر تلاش ممکن جهت معالجه و درمان بیماران؛
- سهل انگاری در انجام وظیفه و عدم رعایت موازین علمی،شرعی و قانونی؛
- پذیرش بیمار بیش از حد توان معاینه و درمان توسط کادر درمان؛
- انجام اعمال خلاف شئون پزشکی؛
- تحمیل نمودن مخارج غیرضروری به بیماران؛
- ایجاد رعب و هراس در بیمار؛
- تجویز داروهای روانگردان و مخدر و استفاده از عناوین علمی و تخصصی تایید نشده.
در چنین مواردی جهت ثبت و پیگیری پرونده‌های شکایت از کادر درمانی و یا پزشکان، لازم است شاکی، با در دست داشتن اصل و کپی کارت ملی و مستندات موجود، به نظام پزشکی شهر محل انجام خدمات درمانی مورد شکایت مراجعه نماید.
شکایت از پزشک خانواده
طرح شکایت از پزشک خانواده ممکن است.این پزشکان در مراکز بهداشتی درمانی یا مطب های نزدیک به محل سکونت مردم مستقر هستند.خدمات آنها شامل پیشگیری و درمان های اولیه، تجویز دارو، مشاوره و ارائه مراقبت های پزشکی برای کل خانواده است.چنانچه در عمل به این وظایف مرتکب تقصیر یا ورود صدمه به بیمار شوند مسئول هستند و میتوان از آنها شکایت کرد.
شکایت از پزشک جراح
اگر در عمل جراحی قصور پزشکی از جمله بی مبالاتی، بی احتیاطی، نداشتن مهارت کافی رخ دهد و کارشناسان متخصص با بررسی و معاینه تشخیص دهند به بیمار صدمه و عارضه ای وارد شده، پزشک جراح مسئول است و برای بیمار حق شکایت وجود دارد. در مسئولیت پزشک جراح لازم است ذکر شود اگر پزشک مرتکب تقصیر شده مطلقا ضامن دیه است، حتی اگر برائت نامه گرفته باشد و اگر نگرفته باشد، اصل بر این است که مرتکب تقصیر شده و باید عدم تقصیر خود را ثابت کند و الا ضامن است.
بنابراین اگر پزشک باعث ورود آسیب به بدن بیمار شود باید دیه آن را پرداخت کند مگر اینکه همه مراحل درمانی را مطابق موازین پزشکی انجام داده و برائت هم گرفته باشد. در شکایت از پزشک جراح باید سهم سایر عوامل را هم در نظر گرفت مانند سهل انگاری کادر درمان در مراقبت پس از جراحی، ایزوله و تمیز بودن محیط بیمارستان و استریل بودن تجهیزات اتاق عمل، در این صورت محکومیت تعیین شده اگر دیه باشد بین عواملی که دخالت منجر به آسیب داشته باشند تقسیم میشود.
مدت زمان شکایت از پزشک
مدت زمانی که امکان طرح شکایت از پزشک وجود دارد با توجه به آسیب وارده به بیمار متفاوت است. در برخی موارد دارای فوریت بوده و هرچه سریع تر باید طرح شکایت کرد و در مواردی دیگر میتوان پس از طی دوران نقاهت هم شکایت کرد. اما به طور کلی بهترین زمان وقتی است که آسیب و جراحت همچنان باقی است و بیمار برای درمان و ترمیم آن به پزشک دیگر مراجعه نکرده است.
تلفن شکایت از پزشک
مطابق آنچه در سامانه سازمان نظام پزشکی کشور آمده است چنانچه اشخاص از نحوه ارائه خدمات اعضای سازمان نظام پزشکی در زمینه های عدم انجام وظیفه، عدم پاسخگویی یا ضعف در ارائه خدمات شکایتی داشته و شخصا در آن ذینفع بوده شکایت خود را به سامانه رسیدگی به شکایات این سازمان ارسال نمایند تا وفق مقررات رسیدگی شود.
البته به نظر میرسد این سامانه صرفا جهت ثبت شکایت از نحوه اجرای خدمات اداری این سازمان طراحی شده است. بنابراین با توجه به این که تلفنی برای شکایت علیه پزشک از سوی این سازمان معرفی نشده است بهترین روش طرح شکایت همان مراجعه به دادسرای ویژه جرایم پزشکی یا دادگاه عمومی و یا مراجعه حضوری به نظام پزشکی شهر محل انجام خدمات درمانی خواهد بود.
مدارک لازم جهت شکایت از پزشک
مدارک لازم برای شکایت از پزشک شامل کلیه مدارک پزشکی از جمله پرونده پزشکی بیمار و اگر عمل جراحی انجام داده مدارک مرتبط با آن عمل ، عکس های رادیولوژی و هر آزمایشی که از بیمار گرفته شده می باشد. همچنین باید نسخه داروهای تجویزی پزشک را ضمیمه شکایت کرد. اما اگر به هر دلیلی مدرکی در دست بیمار نبود و امکان طرح شکایت نداشت باید بداند کلیه سوابق پزشکی در پرونده پزشکی وی وجود دارد که مراجع رسیدگی کننده امکان دسترسی به آن را دارند.
نحوه شکایت از پزشک در نظام پزشکی
نحوه شکایت از پزشک در نظام پزشکی به صورت حضوری می باشد . افراد باید با در دست داشتن اصل و کپی کارت ملی و سایر مستندات شکایت به سازمان مذکور واقع در شهر محل انجام خدمات مورد شکایت مراجعه کنند.سازمان نظام پزشکی به منظور رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای شاغلین پزشکی در مراکز استانها هیأت هایی و دادسرا متشکل از دادستان و دادیار مستقر کرده است. بنابراین فقط شکایت انتظامی( در ابتدای این مقاله مواردی از تخلفات انتظامی بیان شده است) و غیر از جرایم پزشکی در این سازمان در دادسرای انتظامی ثبت میشود و حسب مورد مجازات هایی از قبیل تذکر و توبیخ کتبی، محرومیت از اشتغال به پزشکی صادر میشود.
نمونه شکایت از پزشک
دادستان محترم عمومی و انقلاب شهرستان
با سلام و احترام به استحضار مقام محترم قضایی می‌رساند
اینجانب… به نمایندگی از ورثه متوفی خانم/آقای…. طی گزارشی به اطلاع میرسانم. متوفی… در تاریخ… بر اثر درد شدید در ناحیه شکم که با حالت تهوع و استفراغ همراه بوده است به بیمارستان… مراجعه میکند و پس از معاینه از سوی پزشک متخصص خانم /آقا… با شماره نظام پزشکی… بدون ارجاع برای آزمایش و تشخیص عجولانه، بیماری متوفی را صرفا مسمومیتی جزئی تشخیص میدهد.
پس از أخذ نسخه تجویزی به منزل مراجعه میکند و بعد از گذشت ۲ ساعت مجددا وضعیت جسمانی به شدت نامطلوب میشود و سریعا به همراه یکی از بستگان به بیمارستان با ذکر تشخیص قبلی پزشک مراجعه می شود.تجویز و تزریق دار بدون انجام آزمایشات مورد نیاز مطابق تشخیص قبلی مسمومیت انجام میشود ولی متوفی حین دریافت دارو دچار حمله شدید شده که منجر به فوت وی در بیمارستان میشود.
مطابق نظریه پزشکی قانونی و کمیسیون پزشکی بیماری منجر به فوت متوفی پاره شدن غده آپاندیس تشخیص داده شده است. لذا از مقام محترم قضایی خواهشمندم با عنایت به مستنداتی از قبیل مدارک پزشکی، شهادت شهود،تقاضای تعقیب کیفری نامبرده و همچنین جبران خسارت را خواستارم.
سخن پایانی
همانطور که گفته شد نیاز است افراد جامعه به حقوق خود در برابر تقصیر پزشکان آگاه باشند تا به این طریق از موارد قصور پزشکی جلوگیری شود و پزشکان در امر طبابت هوشیار بوده و مرتکب سهل انگاری نشوند. در این مقاله سعی کردیم تا شما را با خطوط کلی این امر آشنا کنیم اما اگر شما نیز در این زمینه سوالی دارید بهتر است تا از خدمات وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو بهره‌مند گردید.