کسانی که به صورت مشارکتی قصد راهاندازی کسب و کار دارند، حتما باید در درجه اول معنای شرکت تجاری را بدانند و از شرایطی که در قانون تجارت در این رابطه ذکر شده، آگاهی داشته باشند تا دچار مشکلات ناشی از شراکت ناآگاهانه نشوند. به همین منظور در این مقاله شما را با مفهوم شرکت تجاری و شرایط مرتبط با آن آشنا می‌کنیم.
تعریف شرکت تجاری
در قانون تجارت ایران که بر مبنای قانون فرانسه نوشته شده، تعریف دقیقی از شرکت تجاری بیان نشده است. امّا در ماده ۵۷۱ قانون مدنی، تعریف شرکت تقریبا به این گونه است: «اجتماع حقوق مالکان متعدد در موضوعی واحد به صورت اشاعه که ممکن است با اراده افراد به وجود بیاید که به آن اختیاری می‌گویند و ممکن است بدون اراده به وجود آمده باشد که آن را قهری می‌نامند.»
نهایتا در ماده ۲۰ که در فصل از باب سوم قانون تجارت آمده است، فقط اقسام این شرکت‌ها را عنوان می‌کند. امّا با توجه به شرایط و قوانین موجود، شرکت تجاری به قراردادی گفته می‌شود که در آن دو یا چند نفر سرمایه‌های خود را برای ایجاد موسسه‌ای با هدف خاص، با یکدیگر جمع می‌کنند و در سود و ضرر احتمالی آن با هم شریک می‌شوند.
انواع شرکت تجاری
همان‌طور که اشاره شد، شرکت‌های تجاری اقسام گوناگونی دارند که در قانون تجارت اسامی آنها ذکر شده است. در این بند، انواع این موسسات به هفت دسته تقسیم شده‌اند که در ادامه شرایط هر کدام از آنها را برای شما توضیح خواهیم داد:
- شرکت سهامی
- شرکت تضامنی
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت مختلط غیرسهامی
- شرکت مختلط سهامی
- شرکت نسبی
- شرکت تعاونی تولید و مصرف
۱. شرکت سهامی
این نوع از شرکت تجاری حتی اگر فعالیت آن امور بازرگانی نباشد، از انواع بازرگانی محسوب می‌شود و به موسسه‌ای گفته می‌شود که سرمایه آن به سهم‌های مختلف تقسیم شده و مسئولیت صاحبان این سهام به اندازه مبلغ سهم آنها است. این موسسات به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- سهامی عام: مؤسسین آنها برای تأمین سرمایه قسمتی از سهام آن را به مردم واگذار می‌کنند و حداقل میزان سهام واگذارشده به مردم، باید ۵۱ درصد باشد.
- سهامی خاص: تمام سرمایه آنها در زمان تأسیس توسط صاحبان تأمین می‌شود.
در هر دو نوع از این موسسات، عبارت شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص باید قبل یا بعد از نام آن و بدون فاصله در تمام اوراق، اسناد و اطلاعیه‌های شرکت به صورت خوانا درج شود. هم‌چنین در زمان تأسیس، سرمایه اولیه انواع سهامی عام نباید کمتر از پنج میلیون ریال و در موسسات سهامی خاص نباید کمتر از یک میلیون ریال باشد.
باید بدانید که در موسسات سهامی خاص، تمام سهام شرکت در اختیار سهام‌داران و اعضای هیئت‌مدیره‌ای است که نام آنها در مدارک و اساسنامه‌های موسسه قید شده است. افراد دیگر فقط با تنظیم صورتجلسه ورود و انتقال سهام می‌توانند از سهام این شرکت‌ها استفاده کنند.
۲. شرکت تضامنی
بر اساس ماده ۱۱۶ قانون تجارت، به شرکتی گفته می‌شود که با نام مخصوص برای انجام امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تأسیس می‌شود. در صورت وجود بدهی، اگر دارایی موسسه برای تسویه آن کافی نباشد، تمام شرکاء موظف به پرداخت آن هستند. امّا اگر بین شرکاء برخلاف موارد یادشده قراردادی لحاظ شود، در برابر شخص ثالث باطل خواهد بود.
هم‌چنین طبق ماده ۱۱۷ قانون تجارت، در اسم این موسسات باید عبارت شرکت تضامنی و حداقل نام یکی از شرکاء قید شود. در مواردی که اسامی تمام آنها درج نشده، باید پس از نام شریک یا شرکایی که قید شده، عباراتی مانند: «و شرکاء» یا «و برادران» حتما لحاظ شود.
۳. شرکت با مسئولیت محدود
در این نوع شرکت که برای انجام امور تجاری تشکیل شده، دو یا چند شریک وجود دارد که سرمایه آنها به سهام تقسیم نشده و هر کدام تنها به میزان سرمایه، مسئول قروض و تعهدهای موسسه خواهند بود. در نام آنها باید حتما عبارت «با مسئولیت محدود» آورده شود وگرنه در قبال اشخاص ثالث، شرکت تضامنی محسوب شده و باید طبق مقررات آن عمل کنند. هم‌چنین در نام این موسسات نباید اسم هیچ شریکی قید شود؛ در غیر این صورت در برابر قانون، شریک ضامن محسوب می‌شود.
۴. شرکت مختلط غیرسهامی
در ماده ۱۴۱ قانون تجارت آمده است که شرکت مختلط غیرسهامی موسسه‌ای است که تحت نامی خاص برای انجام امور تجاری بین یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود و بدون انتشار سهام، تأسیس می‌شود. شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او به اندازه سرمایه‌ای است که آورده و یا باید بیاورد و شریک ضامن مسئول تمام بدهی‌هایی است که ممکن است بیش از دارایی شرکت به وجود بیاید. در نام این موسسات باید عبارت «شرکت مختلط» و حداقل نام یکی از شرکاء ضامن آورده شود..
۵. شرکت مختلط سهامی
طبق ماده ۱۶۲ قانون تجارت، این موسسه تحت نام مخصوص بین عده‌ای از شرکای سهامی و یک یا چند شریک ضامن به وجود می‌آید. کسانی که سرمایه آنها به صورت سهام یا قطعات مساوی سهام درآمده است و تنها به اندازه سهمی که دارند مسئول هستند، شرکای سهامی نامیده می‌شوند.
به شخصی که سرمایه او به صورت سهام درنیامده و در قبال تمام بدهی‌هایی است که علاوه بر دارایی موسسه به وجود می‌آید، شریک ضامن می‌گویند. اگر شریک ضامن از یک نفر بیشتر شد، ضمانت آنها در قبال بدهی‌ها مانند شرکت تضامنی است.
در نام موسسه نیز باید عبارت «شرکت مختلط» و حداقل اسم یکی از شرکای ضامن درج شود. هم‌چنین مدیریت آن بر عهده شرکای ضامن خواهد بود.
۶. شرکت نسبی
این نوع شرکت برای امور تجاری با نام مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل شده و در آن مسئولیت هر شریک در برابر قروض، به اندازه سرمایه‌ای است که آورده. نام آن باید عبارت «شرکت نسبی» را داشته باشد و لااقل اسم یک شریک در آن درج شود. درصورتی‌که نام تمام شرکاء در آن نباشد، باید عبارت «و شرکاء» یا «و برادران» را داشته باشد. تا زمانی که این موسسه منحل نشده، مطالبه قرض باید از خود شرکت انجام شود و در صورت انحلال، طلبکاران می‌توانند به شرکاء رجوع کنند.
۷. شرکت تعاونی تولید و مصرف
این نوع از شرکت تجاری بین عده‌ای از صاحبان حرفه‌ها تأسیس می‌شود و در آن شرکاء مشاغل خود را برای تولید و فروش اجناس به کار می‌گیرند. در این شرکت‌ها برخلاف انواع دیگر موسسات تجاری، هر عضو بدون توجه به میزان سرمایه‌اش دارای یک حق رأی است.
سخن پایانی
تا اینجا با شرکت تجاری و انواع آن آشنا شدید و بیان کردیم که برای راهاندازی کسب و کار به صورت شراکتی، باید حتما از شرایط قانونی و انواع آن مطلع باشید. این آگاهی به شما کمک می‌کند تا در انجام امور تجاری و تعاملات در این زمینه با مشکل مواجه نشوید. هرگاه نیاز به مشاوره در این زمینه داشتید با پلتفرم حقوقی ترازو تماس بگیرید.
۱. شرکت تجاری چیست؟
نوعی شرکت عقدی که به موجب قوانین تجاری و مالی برای انجام امور بازرگانی و بردن سود با سرمایه معین تشکیل می‌شود و باعث پیدایش شخصیت حقوقی در حقوق خصوصی می‌شود .
۲. انواع شرکت تجاری چیست؟
انواع شرکت تجاری مطابق ماده ۲۰ قانون تجارت عبارت است از: شرکت سهامی عام و خاص، شرکت تضامنی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت مختلط غیرسهامی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی، شرکت تعاونی تولید و مصرف.