پیش از مطرح کردن موضوع قانون مالیات بر ارث، بهتر است یک بار مفهوم ارث و تقسیم ارث را توضیح دهیم. ارث به کلیه اموال و تعهدات یک فرد گفته می‌شود که پس از فوت او به شخص دیگری منتقل می‌گردد. این اموال و ارثیه، مشمول پرداخت مالیات است؛ یعنی باید مبلغی از آن به عنوان مالیات به دولت پرداخت شود.
مالیات بر ارث چیست؟
مالیاتی که به ارث تعلق می‌گیرد، از نوع مالیات مستقیم است. وارث متوفی باید از اموال و دارایی‌های او فهرستی تهیه کرده و به اداره امور مالیاتی محل سکونت وی ارائه دهد. سپس آنها را به همراه سایر مدارک لازم، به شورای حل اختلاف تقدیم کند .
قبل از محاسبه سهم وراث توسط وکیل انحصار وراثت، ابتدا باید بدهی‌های متوفی پرداخت شود. یکی از این بدهی‌ها، مالیات است.
بنابراین در گواهی انحصار وراثت، بعد از کسر شدن دیون اعم از مهریه، وام، مالیات و غیره، میزان سهم‌الارث هریک از وراث تعیین می‌گردد.
قانون جدید مالیات بر ارث سال ۱۴۰۱
در قانون قدیم، یعنی برای افرادی که قبل از فروردین سال ۹۵ فوت شدند، مالیات بر ارث طبق میزان ترکه متوفی و تعداد وراث متفاوت بود .
به این صورت که بعد از قیمت‌گذاری اموال و ماترک متوفی و کسر دیون و هزینه‌ها، سهم هر ورثه مشخص می‌شد. سپس معافیت‌ها اعمال می‌شد و طبق جدول قانون مالیات‌های مستقیم، میزان مالیات بر ارث هر ورثه تعیین و پرداخت می‌شد. بعد از این که مالیات پرداخت و گواهی واریز مالیات بر ارث صادر می‌شد، امکان انتقال ترکه فراهم می‌گردید.
اما در قانون جدید که شامل متوفیان بعد از یک فروردین ۹۵ می‌شود، اموال متوفی گروه‌بندی شده و بر اساس گروه مخصوص به خود، نرخ‌های متفاوتی برای مالیات آن اعمال می‌شود .
اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم که در پایان تیرماه سال ۹۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و از ابتدای سال ۹۵ اجرایی شد، آثار اقتصادی مهمی را دربر داشت. این موضوع آن قدر مفصل و اساسی است که آشنایی با کلیات آن برای همه فعالان عرصه اقتصاد و عموم مردم، ضروری است.
مقایسه قانون قدیم و جدید مالیات بر ارث
- در قانون قدیم (متوفیان قبل از ۱ فروردین سال ۹۵) و در مرحله اول، وراث یا وکیل یا نماینده قانونی یا قیم وارث به اداره امور مالیاتی مراجعه و پس از تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، گواهی تسلیم اظهارنامه ماده ۳۱ (ق . م. م) را دریافت می‌کردند. سپس برای مراجعه به شورای حل اختلاف جهت اخذ گواهی انحصار وراثت، اقدام می‌شد. اما در قانون جدید، نیازی به مراجعه به اداره امور مالیاتی نیست و برای دریافت گواهی انحصار وراثت، باید به شورای حل اختلاف مراجعه کرد.
- در قانون قدیم، تمام اموال متوفی از طرف وراث در اظهارنامه مالیاتی محاسبه می‌شد و سپس گواهی واریز مالیات بر ارث همه اموال، به صورت یک جا صادر می‌شد. ولی در قانون جدید، وراث می‌توانند ماترک متوفی را به صورت موردی به تاریخ نقل و انتقال اعلام نموده و پس از پرداخت مالیات، گواهی واریز مالیات بر ارث را اخذ کنند.
- در قانون قدیم مالیات ارث، حداکثر تا شش ماه بعد از فوت متوفی باید اظهارنامه مالیاتی توسط وراث، به اداره امور مالیاتی تسلیم می‌شد؛ در غیر این صورت وراث مشمول جریمه می‌شدند. ولی در قانون جدید از این جریمه خبری نیست.
- در مورد نرخ‌های محاسبه مالیات بر ارث نیز تغییراتی صورت گرفته است.
نحوه محاسبه مالیات ارث
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که میزان مالیات بر ارث چقدر است و چگونه محاسبه می‌شود؟ اموال و دارایی‌های متوفی طبقه‌بندی‌شده هستند و به طور کلی نمی‌توان گفت که مالیات بر ارث چند درصد است.
بر اساس ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، درصد مالیات بر ارث برای اموال در مورد طبقه اول به شرح زیر است. (این درصدها برای طبقات بعدی به ترتیب، ۲ و ۴ برابر می‌شود.)
- وسایل نقلیه موتوری، هوایی، زمینی و دریایی: ۲ درصد؛
- حق‌الامتیاز و سایر حقوق مالی: ۱۰ درصد؛
- املاک و حق واگذاری محل: ۱.۵ برابر نرخ‌های ماده ۵۹ ق.م.م؛
- سپرده بانکی، انواع اوراق بهادار و سود متعلق به آنها: ۳ درصد؛
- سهام، سهم‌الشرکه و حق تقدم آنها: ۱.۵ برابر نرخ‌های ماده ۱۴۳ق.م.م؛
- اموال متوفی ایرانی خارج از کشور: ۱۰ درصد.
جدول مالیات بر ارث
| املاک | سهام بورسی | سهام غیربورسی و سهم‌الشرکه | سایر اموال / حق‌الامتیاز / سپرده‌های غیرمجاز | حق واگذاری و سرقفلی | وسایل نقلیه | سپرده‌های مجاز بانکی | |
| وراث طبقه اول | ۷.۵ | ۰.۷۵ | ۶ | ۱۰ | ۳ | ۲ | ۳ |
| وراث طبقه دوم | ۱۵ | ۱.۵ | ۱۲ | ۲۰ | ۶ | ۴ | ۶ |
| وراث طبقه سوم | ۳۰ | ۳ | ۲۴ | ۴۰ | ۱۲ | ۸ | ۱۲ |
انواع مالیات بر ارث
- مالیات بر ارث مغازه
برای متوفیان بعد از سال ۹۵، مالیات بر ارث مغازه به میزان ۳ درصد قیمت اعلام شده آن توسط کارشناس رسمی اداره مالیات است. بر اساس این قانون، همچنین به میزان ۳ درصد از قیمت اجناس داخل مغازه، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند.
- مالیات بر ارث خودرو
مالیات بر ارث خودرو، ۲ درصد ارزش و قیمت اعلام شده آن توسط کارشناس سازمان امور مالیاتی است که البته این درصد برای طبقه اول است و بر اساس قانون، برای سایر طبقات، ۲ و ۴ برابر می‌شود.
- مالیات بر ارث ملک
بعد از بررسی ملک توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی و تعیین ارزش آن، مالیات برای طبقه اول وراث به میزان ۷.۵ درصد از ارزش ملک خواهد بود.
- مالیات بر ارث سهام
مالیات بر ارث سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و سهام شرکت‌های غیربورسی با هم متفاوت است. همچنین هر دوی آنها با مالیات بر ارث اوراق مشارکت و اوراق بهادار فرق می‌کند. برای تعیین میزان مالیات آنها، باید از یک مشاور حقوقی کمک گرفت.
- مالیات بر ارث سپرده‌های بانکی
وقتی شخصی فوت می‌کند و شناسنامه او باطل می‌شود، سیستم‌های اطلاعاتی، فوت هر فرد را از طریق سازمان ثبت احوال در هنگام ابطال شناسنامه به ارگان‌هایی مثل بانک‌ها، سازمان ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی و غیره گزارش می‌دهند. از آن موقع به بعد، کلیه حساب‌های بانکی متوفی مسدود می‌شود و دیگر قابلیت دسترسی و برداشت از این حساب‌ها وجود ندارد. بعد از این که ورثه به اداره مالیات مراجعه کرده و مالیات را پرداخت کردند، حساب متوفی رفع توقیف می‌گردد.
- مالیات بر سایر اموال
همانطور که پیش‌تر بیان کردیم بر اساس قانون ارث، اموالی که مشمول مالیات بر ارث می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
- سپرده‌های بانکی؛
- اوراق مشارکت؛
- اوراق بهادار؛
- سود سهام و سرمایه شرکت تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ ۳ درصد.
در این مقاله در مورد قانون مالیات بر ارث، قانون جدید مالیات بر ارث ۱۴۰۱ و جدول مالیات بر ارث با شما مواردی را در میان گذاشتیم. امیدواریم توانسته باشیم پاسخ پرسش‌های شما را داده و گره‌گشای مشکلات مالی شما در امر مالیات بر ارث بوده باشیم. برای دسترسی به اطلاعات بیشتر در این زمینه، می‌توانید با مشاوران پلتفرم حقوقی ترازو در ارتباط باشید.