اظهارنامه مالیاتی چیست؟
مالیات یکی از مهمترین منابع درآمدی دولت است که می‌تواند به رشد اقتصادی بهتر جامعه کمک کند. معمولا دولت‌ها برای تامین بودجه عمومی کشور باید درآمدهای خود را مدیریت کنند. یکی از پایدارترین درآمدها که اثرات تورمی کمی دارد، همان مالیات است. در ایران مالیات معمولا به دو روش خوداظهاری یا علی‌الراس تعیین می‌شود. البته روش نخست متداول‌تر و به دلیل هزینه کمتر برای دولت، مطلوب‌تر است.
خوداظهاری در واقع روشی است که در آن مودی مالیاتی، خود اقدام به ارسال کارنامه مالی یا همان اظهارنامه مالیاتی به سازمان مالیاتی می‌کند. این اظهارنامه مبنای محاسبه مالیات او قرار خواهد گرفت. در این مقاله قصد داریم تا اندکی بیشتر در مورد اظهارنامه مالیاتی سخن بگوییم. پس با ما همراه باشید.
تعریف اظهارنامه مالیاتی
در قوانین ایران، با چند نوع مالیات روبرو هستیم. یکی از اقسام مالیاتهای مستقیم، همان مالیات بر درآمد است. برای تشخیص این نوع از مالیات، قانون‌گذار روشی تعبیه کرده است که ارسال اظهارنامه نام دارد. اما اظهارنامه چیست؟
کارنامه مالی یک سال کاری شخص حقوقی یا حقیقی که بر اساس قانون تنظیم شده و جهت محاسبه مالیات به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌شود را اظهارنامه مالیاتی می‌نامند. اظهارنامه مالیاتی در واقع عبارت است از تکمیل فرم‌هایی که درآمدها و مخارج یک نهاد یا فرد را با میزان مالیات قابل پرداخت به دولت، محاسبه می‌کند. به عبارت ساده تر، اظهارنامه مالیاتی عبارت است از اطلاعات مربوط به درآمد، هزینه و سود یک شخص در یک سال مالی که مبنا و ملاک پرداخت مالیات خواهد بود.
منظور از سال مالیاتی چیست؟
بر اساس ماده ۱۵۵ قانون مالیاتهای مستقیم، «سال مالیاتی عبارت است از یک سال شمسی که از اول فروردین ماه هر سال شروع و به آخر اسفندماه همان سال ختم می‌شود. لیکن در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات که سال مالی آنها به موجب اساسنامه با سال مالیاتی تطبیق نمی‌کند، درآمد سال مالی آنها بجای سال مالیاتی، مبنای تشخیص مالیات قرار می‌گیرد و موعد تسلیم اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان و سررسید پرداخت مالیات آنها، چهار ماه شمسی پس از سال مالی است.»
بنابراین سال مالیاتی برای اشخاص حقیقی از اول فروردین تا پایان اسفند بوده و باید پس از آن، ظرف مدت ۳ ماه اقدام به ارسال اظهارنامه کنند. برای اشخاص حقوقی نیز سال مالیاتی مطابق با سال مالی آنها بر اساس اساسنامه خواهد بود که موعد تحویل آن ۴ ماه پس از پایان سال مالی آنهاست.
چه کسانی باید اظهارنامه مالیاتی ارسال کنند؟
بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم، کسانی که ایرانی بوده و یا در ایران دارای درآمد هستند، باید نسبت به ارسال اظهارنامه و پرداخت مالیات اقدام کنند. به طور دقیق‌تر باید گفت که افراد زیر مکلف به ارسال اظهارنامه خواهند بود:
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران کسب می‌کند؛
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران کسب می‌کند؛
- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران کسب می‌کند؛
- هر شخص غیرایرانی (اعم از حقیقی و یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران کسب می‌کند.
انواع اظهارنامه مالیاتی
همانطور که گفته شد، درآمد کلیه اشخاص باید به سازمان امور مالیاتی ابراز گردد. اما در در مورد برخی از درآمدها، قانون‌گذار اظهارنامه جداگانه‌ای را لازم می‌داند. در زیر به برخی از این موارد اشاره شده است:
- مالیات بر درآمد اتفاقی: درصورتی‌که منافع مالی به طور دائم یا موقت و به صورت بلاعوض به کسی واگذار شود، انتقال‌گیرنده مکلف است مالیات منافع هر سال را در سال بعد پرداخت نماید. صاحبان درآمد ناشی از انتقال منافع بلاعوض مکلفند در هر سال، اظهارنامه مالیاتی خود را در مورد این درآمد، تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد و در سایر موارد درآمد اتفاقی، تا پایان ماه بعد از تاریخ تحصیل درآمد یا تعلق منافع، به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم کنند و مالیات متعلق را بپردازند. درصورتی‌که معامله در دفاتر اسناد رسمی انجام شود و مالیات وصول شده باشد، تکلیف تسلیم اظهارنامه ساقط می‌شود.
- مالیات بر ارث: وراث (منفرداً یا مجتمعاً) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها مکلفند ظرف شش ماه از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه‌ای از روی نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود، حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین بهای آنها در زمان فوت متوفی و تصریح مطالبات و بدهی‌هایی که طبق مقررات قانونی قابل احتساب هستند، به ضمیمه مدارک لازم به اداره امور مالیاتی صلاحیت‌دار تسلیم و رسید دریافت کنند.
موعد تسلیم اظهارنامه مالیاتی
همانطور که گفته شد، اظهارنامه مالیاتی باید در موعد مقرر توسط سازمان امور مالیاتی تکمیل و ارسال شود. البته در این میان تفاوت‌هایی وجود دارد که باید به آنها اشاره کرد :
- اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی: ۳۱ ام خرداد ماه سال بعد؛
- اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی: چهارماه پس از پایان سال مالی مقرر در اساسنامه؛
- اظهارنامه مالیات بر ارث: ارسال تا ۶ ماه پس از فوت متوفی؛
- اظهارنامه مالیات بر درآمد منافع اموال بلاعوض: تا ۳۱ اردیبهشت سال بعد؛
- اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی: پایان ماه بعد از کسب درآمد؛
- اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده: ۱۵ روز پس از پایان هر دوره.
نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی
در حال حاضر اظهارنامه مالیاتی باید به صورت الکترونیک تکمیل و ارسال شود. مؤدی مالیاتی در ابتدا باید با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی، اقدام به تشکیل پرونده مالیاتی کرده و پس از آن وارد پنل کاربری خود شده و اظهارنامه جدیدی ایجاد کند. این اظهارنامه مشتمل بر اطلاعاتی است که باید به دقت تکمیل شوند. تکمیل مواردی که با ستاره قرمز مشخص شده الزامی است. پس از تکمیل فرمها و تایید نهایی اطلاعات، اظهارنامه ارسال شده و کد رهگیری دریافت می‌شود.
مواردی که باید دراظهارنامه مالیاتی ابراز شوند، به شرح زیر است:
- مشخصات شخصی؛
- مشخصات محل فعالیت و حساب‌های بانکی جهت استرداد اضافه پرداخت؛
- مشخصات مجوزهای تاسیس و بهره‌برداری؛
- مشخصات مدیرعامل و اعضای هیات مدیره در مورد اشخاص حقوقی؛
- درآمدهایی که مالیات آن قبلاً به صورت مقطوع پرداخت شده است؛
- ابراز فعالیت‌های معاف از مالیات شامل جدول‌های مربوط به:
- استهلاک زیان سنواتی؛
- معافیت‌ها و بخشودگی مالیاتی؛
- جداول توسعه، نوسازی و بازسازی صنعتی معدنی (ماده ۱۳۸ ق.م.م)؛
- جداول معافیت‌ها و بخشودگی‌های درآمدهای حاصل از فعالیت‌های خارج از کشور (ماده ۱۸۰ ق.م.م)؛
- جدول موجودی مواد و کالا؛
- اطلاعات مربوط به سرمایه سهامداران و شرکاء؛
- اطلاعات مربوط به فروش خالص بر اساس کالای اصلی و سایر؛
- اطلاعات مربوط به بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته؛
- اطلاعات مربوط به جداول بهای تمام‌شده کار انجام‌شده پیمانکاری و تعداد کارکنان؛
- اطلاعات مربوط به جدول درآمد ناخالص پیمانکاری/ارائه خدمات؛
- اطلاعات مربوط به جدول فهرست صادرات و مابه ازاء دریافتی؛
- اطلاعات مربوط به جدول سرمایه‌گذار خارجی؛
- اطلاعات مربوط به تراز مالی اظهارنامه مالیاتی؛
- اطلاعات مربوط به صورت سود و زیان؛
- اطلاعات مربوط به گردش حساب سود و زیان انباشته؛
- اطلاعات مربوط به جداول پرداخت‌های مربوط به این اظهارنامه و اطلاعات مالک/مالکین؛
- مشخصات مربوط به تنظیم‌کننده اظهارنامه مالیاتی (مؤدی یا نماینده قانونی)؛
- مدیر امور مالی و حسابرسی، در صورت حسابرسی دفاتر توسط موسسات حسابرسی.
اصلاح اظهارنامه مالیاتی
بر اساس تبصره ماده ۲۲۶ قانون مالیاتهای مستقیم، به مؤدیان مالیاتی اجازه داده می‌شود تا درصورتی‌که به نحوی از انحاء در اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب سود و زیان تسلیمی از نظر‌محاسبه اشتباهی شده باشد، با ارائه مدارک لازم ظرف یک ماه از تاریخ انقضاء مهلت تسلیم اظهارنامه، نسبت به رفع اشتباه اقدام و اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب و زیان اصلاحی را حسب مورد تسلیم نمایند. در هر حال تاریخ تسلیم اظهارنامه مؤدی، تاریخ تسلیم اظهارنامه اول خواهد بود.
با توجه به این که در حال حاضر ارسال اظهارنامه به شکل الکترونیک است، در سامانه اظهارنامه اشخاص حقوقی تحت وب تا موعد قانونی تسلیم اظهارنامه، امکان فعال نمودن عملیات ویرایش وجود دارد. لازم است پس از فعال نمودن عملیات ویرایش، مجدد به تایید نهایی اظهارنامه اقدام شود.
بنابراین مهلت اصلاح اظهارنامه برای اشخاص حقیقی، یک ماه پس از ۳۱ خرداد، یعنی ۳۱ تیرماه خواهد بود. همچنین برای اشخاص حقوقی، پنج ماه پس از سال مالی مقرر در اساسنامه آنها خواهد بود.
مدارک موردنیاز برای تنظیم اظهارنامه مالیاتی
مدارک مورد نیاز جهت تکمیل اظهارنامه مالیاتی در ادامه ذکر شده است:
- کلیه مجوزهای دریافتی برای فعالیت اقتصادی؛
- اسناد مربوط به مالکیت یا اجاره محل فعالیت؛
- کلیه اسناد و مدارک مربوط به تاسیس یا تغییرات برای اشخاص حقوقی مانند اساسنامه و یا آگهی‌های مندرج در روزنامه رسمی؛
- کپی مدارک هویتی (شناسنامه و کارت ملی) اشخاص حقیقی و صاحبان امضا اشخاص حقوقی؛
- اسناد و مدارک کلیه قراردادهای منعقدشده با کلیه اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی؛
- ترازنامه و صورت سود و زیان (برای اظهارنامه عملکرد)؛
- صورت بهای تمام‌شده کالای ساخته‌شده و کالای فروش‌رفته (برای اظهارنامه عملکرد)؛
- مانده سود و زیان دوره قبل و گردش حساب تعدیلات سنواتی (برای اظهارنامه عملکرد)؛
- گواهی مهر و امضاشده گردش حساب‌های مربوط به فعالیت اقتصادی؛
- فاکتورهای خرید و فروش (برای اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده و معاملات فصلی)؛
- اطلاعات مربوط به دفاتر قانونی مانند کد رهگیری؛
- قبوض مالیاتی پرداخت‌شده قبلی؛
- کارت بازرگانی؛
- اطلاعات رسیدگی‌های مالیاتی قبلی؛
- کلیه اسناد و مدارکی که به هر نحو در تایید درآمد یا هزینه موثر است، مانند فیش واریز حقوق کارمندان یا حق بیمه‌های پرداختی.
سامانه اظهارنامه مالیاتی
در راستای اجرای دولت الکترونیک، در حال حاضر فرم‌های کاغذی منسوخ شده و مؤدیان مالیاتی مکلفند از طریق سایت https://www.intamedia.ir، اقدام به پرکردن فرم‌های مخصوص اظهارنامه کرده و اظهارنامه مختص به خود را تکمیل کنند.
مراحل ثبت و ارسال اظهارنامه‌های مالیاتی
- اطمینان کاربر از اتصال رایانه به اینترنت؛
- مراجعه به سامانه عملیات الکترونیکی مؤدیان و دانلود اظهارنامه؛
- نصب نسخه نرم‌افزار اظهارنامه مالیاتی؛
- ورود اطلاعات درخواستی در نرم‌افزار اظهارنامه مربوطه؛
- دریافت اطلاعات هویتی مؤدی از سامانه ثبت‌نام الکترونیکی؛
- تکمیل جداول اطلاعاتی و مالی توسط مؤدیان؛
- چاپ و بررسی نسخه پیش‌نویس؛
- ارسال اطلاعات به سازمان امور مالیاتی کشور؛
- دریافت کد رهگیری؛
- صدور الکترونیکی قبض مالیاتی؛
- امکان پرداخت الکترونیکی قبض مالیاتی.
عواقب عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی
مهمترین عواقبی که برای بی‌توجهی و یا عدم انجام تکالیف قانونی در نظر گرفته شده است، محرومیت از معافیت‌ها و بخشودگی‌هایی است که سازمان مالیاتی برای مؤدیان در نظر گرفته است. برخی از این امتیازات عبارتند از:
- محرومیت از معافیت مالیاتی سالیانه اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل موضوع ماده ۱۰۱ ق.م.م؛
- محرومیت از معافیت مالیاتی سالیانه اشخاص حقوقی در طول برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی؛
- محرومیت از معافیت نرخ صفر مالیاتی برای اشخاص مشمول.
همچنین طبق قانون ۱۹۲ مالیاتهای مستقیم، جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقوقی که اظهارنامه خود را به موقع ارسال نکنند، ۳۰ درصد است. در صورتی که این جریمه برای افراد حقیقی، شامل ۱۰ درصد از میزان مالیات آنها می‌شود. همچنین طبق ماده ۲۲۶ قانون مالیات مستقیم، اگر مؤدیان اظهارنامه مالیاتی خود را به موقع ارسال نکنند، مُمیزان مالیاتی اجازه دارند به صورت علی‌الراس، اقدام به تشخیص میزان مالیات مؤدی کنند.
سخن پایانی
اظهارنامه مالیاتی یکی از را‌ه‌های موثر در تعیین و تشخیص مالیات اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی است. این امر سبب شده تا قانون‌گذار ارسال اظهارنامه را به عنوان تکلیفی قانونی برای مودیان به حساب آورد. البته ارسال اظهارنامه قوانین و قواعدی دارد که مستلزم آگاهی از قوانین گسترده‌ای در حوزه امور مالیاتی است. بهتر است اگر شما نیز در این زمینه نیاز به مشاوره دارید، با وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو تماس بگیرید.