اعسار از پرداخت محکوم به چیست؟

اعسار از پرداخت محکوم به، در جایی مطرح است که فرد به پرداخت مالی در دادگاه محکوم شده است ولی توان پرداخت آن را ندارد. در این زمان می‌تواند با تقدیم دادخواست اعسار، از پرداخت یکباره محکوم به معاف شده و آن را تقسیط کند. اما برای استفاده از این امر چه راهی باید در پیش گرفت؟‌ آیا برای همه چنین امکانی وجود دارد؟‌ تا چه زمانی می‌توان این کار را انجام داد؟ اگر به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها هستید می‌توانید در این مقاله ما را همراهی کنید تا به پاسخ خود دست یابید.

تعریف اعسار از پرداخت محکوم به

وقتی فردی در دادگاه محکوم به پرداخت بدهی یا ضرر و زیان و امثال آن می‌شود، در اصطلاح به آن مالی که به پرداخت آن محکوم شده است، محکوم به می‌گویند. اما همیشه اینگونه نیست که فرد محکوم بتواند محکوم‌به را پرداخت کند. یا به عبارت دیگر فرد ناتوان از پرداخت است. به این فرد در اصطلاح معسر گفته و به این حالت اعسار می‌گویند. در این زمان دو راه در پیش دارد. یا مدعی عدم توانایی پرداخت محکوم‌به به طور کامل می‌شود، که در حال حاضر چنین ادعایی از افراد پذیرفته نخواهد شد و فرد بر اساس قانون حبس می‌شود.

اما فرد راه دیگری نیز دارد و آن هم ادعای عدم توانایی پرداخت یکباره محکوم‌به است. در این حالت فرد مدعی است که معسر بوده و توان پرداخت یکجای محکوم‌به را ندارد ولی در صورت قسط بندی آن، می‌تواند اقدام به پرداخت اقساط آن کند. در چنین حالتی اصطلاحا فرد مدعی «اعسار از پرداخت محکوم‌به» خواهد بود و باید دادخواست اعسار از پرداخت محکوم‌به تقدیم کند.

دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به

برای آن که فرد محکوم، درخواست خود را برای بررسی وضعیتش به دادگاه ارائه کند، باید با تقدیم دادخواستی ضمن طرح ادعای خود، صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیرمنقول، به‌ طور مشروح، مشتمل بر میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک‌ها و یا موسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب‌های مذکور و نیز کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک‌سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست اعسار خود کند.

نحوه اثبات اعسار از پرداخت محکوم به

بر اساس ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، در مواردی که وضعیت سابق مدیون دلالت بر توانایی مالی وی داشته یا مدیون در عوض دین، مالی دریافت کرده یا به هر نحو تحصیل مال کرده باشد، اثبات اعسار بر عهده اوست مگر اینکه ثابت کند آن مال تلف حقیقی یا حکمی شده است. در اینگونه موارد که اثبات اعسار بر عهده مدیون یا همان محکوم است، فرد می‌تواند با شهادت دو نفر شاهد اقدام به اثبات ادعای خود بکند. در این موارد هرگاه مدیون بخواهد ادعای خود را با شهادت شهود ثابت کند، باید شهادتنامه کتبی حداقل دو شاهد را به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند به دادخواست اعسار خود ضمیمه نماید. شهادتنامه مذکور باید علاوه بر هویت و اقامتگاه شاهد، متضمن منشا اطلاعات و موارد مندرج در ماده ۹ این قانون باشد.

اما در مواردی که فرد سابقه توانایی مالی نداشته و یا مالی که دریافت کرده تلف حکمی یا حقیقی شده و یا اصلا مالی دریافت نکرده یا تحصیل نکرده باشد، هرگاه خوانده دعوای اعسار نتواند ملائت فعلی یا سابق او را ثابت کند یا ملائت فعلی یا سابق او نزد قاضی محرز نباشد ادعای اعسار با سوگند مدیون مطابق تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی پذیرفته می‌شود.

استشهادیه اعسار از محکوم به

گفتیم که اگر مدیون سابقه توانایی مالی‌اش محرز باشد و یا در ازای دین خود مالی دریافت کرده باشد، باید برای اثبات ادعای خود اقدام به ارائه شاهد کند. این شهادت باید در قالب استشهادیه کتبی ضمیمه دادخواست اعسار از محکوم به گردد. شهادتنامه کتبی باید دارای شهادت حداقل دو شاهد، به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند باشد. شاهد باید علاوه بر هویت، شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرار معاشِ مدعی اعسار، به این امر تصریح کند که با مدیون به مدتی که بتواند نسبت به وضعیت معیشت وی اطلاع کافی داشته باشد، معاشرت داشته و او افزون بر مستثنیات دین هیچ مال قابل دسترسی ندارد که بتواند به‌ وسیله آن دین خود را بپردازد. شهادتنامه مذکور باید علاوه بر هویت و اقامتگاه شاهد نیز باشد.

مهلت تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به

در ثبت دادخواست اعسار نسبت به اعسار از پرداخت محکوم به، مدعی اعسار، به مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه، فرصت دارد تا دادخواست اعسار خود را به دادگاه بدهد که انجام این امر، از طریق ارائه دادخواست اعسار، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت و ارسال آن به دادگاه، توسط این دفاتر امکان پذیر خواهد بود. البته باید توجه داشت که اگر فرد در مهلت ۳۰ روزه اقدام به تقدیم دادخواست اعسار از محکوم به کند، تا تعیین وضعیت اعسار او امکان حبس بخاطر عدم پرداخت محکوم‌به برای او وجود ندارد. اما این به آن معنا نیست که خارج از این مهلت نمی‌توان اقدام به تقدیم دادخواست اعسار کرد.

چنانچه محکوم‌ خارج از مهلت ۳۰ روزه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خود را اقامه کند، هرگاه شکایت‌کننده آزادی وی را بدون اخذ تامین بپذیرد یا محکوم‌ به تشخیص دادگاه کفیل یا وثیقه معتبر و معادل محکوم‌به ارائه نماید، دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفیل تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس محکوم‌علیه خودداری و در صورت حبس، او را آزاد می‌کند.

مدارک لازم برای ارائه دادخواست اعسار از محکوم به

برای این که دادخواست اعسار از محکوم به را به درستی ثبت کنید باید مدراک لازم را به دادخواست خود ضمیمه کنید.

• دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به
• استشهادیه مبتنی بر اعسار فرد
• لیست کلیه اموال منقول و غیرمنقول

نمونه دادخواست اعسار از محکوم به

مشخصات خواهان: (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، محل اقامت)
مشخصات خوانده: (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، محل اقامت)
تعیین خواسته و بهای آن: اعسار از پرداخت محکوم به/ و تقاضای تقسیط آن

دلایل و منضمات دادخواست: ۱- فیش حقوقی صادره از سازمان متبوع، ۲- کپی مصدق استشهادیه اعسار، ۳- شهادت شهود، ۴- دادنامه شماره … صادره از شعبه … دادگاه عمومی ….

ریاست محترم

با سلام احتراما به استحضار می رساند:

اینجانب … حسب دادنامه شماره … مورخ … صادره از شعبه … دادگاه عمومی … به پرداخت مبلغ … ریال در حق خانم/آقای … محکوم گردیده ام؛ نظر به مشکلات متعدد/ عدم دسترسی به اموالم و با توجه به مستندات تقدیمی، صدور حکم به اعسار اینجانب از پرداخت مبلغ محکوم به / تقسیط مبلغ محکوم به، مستندا به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب سال ۱۳۹۳ را استدعا دارم.

حکم دادگاه در اعسار از محکوم به

پس از ثبت دادخواست اعسار دادگاه مکلف است فوراً با استعلام از مراجع ذی‌ربط و به هر نحو دیگر که ممکن باشد نسبت به بررسی وضعیت مالی محکوم‌علیه جهت روشن شدن اعسار یا ایسار او اقدام کند.

در صورت ثبوت اعسار، چنانچه مدیون متمکن از پرداخت به نحو اقساط شناخته شود، دادگاه ضمن صدور حکم اعسار ‌با ملاحظه وضعیت او مهلت مناسبی برای پرداخت می‌دهد یا حکم تقسیط بدهی را صادر می‌کند. در تعیین اقساط باید میزان درآمد مدیون و معیشت ضروری او لحاظ شده و به نحوی باشد که او توانایی پرداخت آن را داشته باشد.

البته صدور حکم تقسیط محکوم‌به یا دادن مهلت به مدیون، مانع استیفای بخش اجراء نشده آن از اموالی که از محکوم‌علیه به‌ دست می‌آید یا مطالبات وی نیست. یعنی اگر بعدا مالی از فرد کشف شود که بتوان محکوم‌به را وصول کرد، می‌توان مال را به دادگاه معرفی و اقدام به وصول طلب کرد. همچنین باید بدانید که اگر دعوای اعسار رد شود، دادگاه در ضمن حکم به رد دعوی، مدعی اعسار را به پرداخت خسارات وارد شده بر خوانده دعوای اعسار، مشروط به درخواست وی، محکوم می‌کند.

تعدیل اقساط محکوم به و اعتراض به ادعای اعسار

هر یک از محکوم‌ٌله یا محکوم‌علیه می‌توانند با تقدیم دادخواست، تعدیل اقساط را از دادگاه بخواهند. دادگاه با عنایت به نرخ تورم براساس اعلام مراجع رسمی قانونی کشور یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکوم‌علیه نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام می‌کند.

دادخواست اعسار از چه کسانی پذیرفته است؟

دادخواست اعسار از تجار و اشخاص حقوقی پذیرفته نمی‌شود. این اشخاص ‌درصورتی‌ که مدعی اعسار باشند باید رسیدگی به امر ورشکستگی خود را درخواست کنند.اگر دادخواست اعسار از سوی اشخاص حقوقی یا اشخاصی که تاجر بودن آنها نزد دادگاه مسلم است طرح شود، دادگاه بدون اخطار به خواهان، قرار رد دادخواست وی را صادر می‌کند.

رفع اثر از حکم اعسار

هرگاه پس از صدور حکم اعسار ثابت شود، از مدیون رفع عسرت شده یا مدیون برخلاف واقع خود را معسر قلمداد کرده است، به تقاضای محکوم‌له، محکوم‌علیه تا زمان اجرای حکم یا اثبات حدوث اعسار یا جلب رضایت محکوم‌ٌله حبس خواهد شد. این حکم در مورد مدیونی که برای پرداخت دین او مهلت مناسب تعیین شده یا بدهی او تقسیط گردیده و در زمان مقرر دین خود یا اقساط تعیین شده را نپرداخته است نیز مجری است.

همچنین هرگاه محکوم‌علیه در صورت اموال خود، به منظور فرار از اجرای حکم از اعلام کامل اموال خود مطابق مقررات قانون خودداری کند یا پس از صدور حکم اعسار معلوم شود برخلاف واقع خود را معسر قلمداد کرده‌است، دادگاه ضمن حکم به رفع اثر از حکم اعسار سابق محکوم‌علیه را به حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد کرد.

سخن پایانی

اعسار از پرداخت محکوم به راهی است که قانون‌گذار برای فرد محکوم پیش‌بینی کرده است تا ازین طربق هم از حبس او جلوگیری کرده و هم بدهی او به فرد طلبکار پرداخت شود. البته ما در این مقاله تنها به مطالب مهم مرتبط با این موضوع پرداختیم اما باید دانست که امور حقوقی دارای پیچیدگی‌های خاص خود است که بهتر است تا در انجام آنها از حضور وکیل بهره‌ ببریم. شما نیز اگر در این زمینه سوالی دارید بهتر است تا آن را با وکلای ما در پلتفرم حقوقی ترازو مطرح کنید.